De vindingrijkheid van pseudo-wetenschappers laat tegenwoordig behoorlijk te wensen over. Grote stappen snel thuis redenaties vliegen je om de oren – moeite om politieke agenda’s toe te dekken laten ze maar achterwege. Zo ook het allerlaatste ‘Pew-onderzoek’, dat een analyse moet voorstellen over waar wereldburgers anno 2017 bang voor zijn. (‘klimaat en IS’). Een kleine rondgang op internet over het ‘Pew Research Centre’ toont mij een obscuur onwetenschappelijk links clubje dat in 2012 bijvoorbeeld tot de conclusie kwam dat ‘mensen wereldwijd het vertrouwen in het kapitalisme verloren zijn’. Alsof je de sleutels kunt kwijtraken van het enige huis waar iedereen altijd in en uit kan lopen, kan opbloeien en in veiligheid kan leven – relatief gezien dan, geen enkel systeem is perfect.
Maar dan dit: In het onderzoek wordt ‘bevestigd dat noch immigratie noch werkloosheid de Duitse burgers van slag brengt’. ‘De nieuwe Duitse nuchterheid brengt nu het ooit zo politiek extreme en onrustige land in het midden’ en: ‘de tijden van de Duitse angst behoren tot het verleden’. Een journalist van dagblad die Welt, Ulf Poschardt, pakte het dinsdag gretig op. Hij zegt: met angst creëer je maar stemmingmakerij binnen de politiek, ‘de AfD stookt de angst op wat de immigratie betreft en tekent een somber beeld van het heden’.
Hij gaat verder: ‘Die Grünen’ hebben zichzelf een identiteit aangemeten van de ecologische apocalyps en interpreteren de klimaatwetenschap langs dreigende worst-case scenario’s. ‘Die Linke’ hebben de angst voor armoede tot een irrationele kern van hun ideologie gemaakt – en zo werkt de politieke rand in het bijzonder met angst en achterdocht. Recente studies zouden aantonen, volgens Poschardt, dat de AfD een partij van de ‘Überängstlichen’ is.
Zonder angst gaat het evolutionair gezien niet, vindt hij gelukkig ook. Daarom is vrijwaring van angst ook niet ideaal, maar de bekende Duitse angst (die nu dus weg is volgens ‘Pew onderzoekers’) was vooral neurose, zegt hij. ‘Het was een echo van de zelf toegebrachte verwoesting van de twintigste eeuw’.
“Van Yoda uit “Star Wars” weten we dat de angst het pad is naar de donkere kant, de eerste leidt tot boosheid, dan tot haat en uiteindelijk naar onnoemelijk leed. Evolutionair biologen waarschuwen dat zowel te veel als te weinig angst gevaarlijk kan zijn. De Duitsers zijn op weg naar een functionele balans in hun angstbeheersing. Daardoor is het land bevattelijker voor rationele en pragmatische oplossingen en minder gevoelig voor het minderwaardigheidscomplex dat ze naar links en rechts-populisten drijft. Vertrouwen geeft ons vrijheid, omdat het vertrouwen groeit op onze eigen krachten, het verlangen naar persoonlijke verantwoordelijkheid. Dat zou een ideaal zijn.”
Dit is dus het probleem met dit soort propaganda-onderzoeken, ze trekken verkeerde conclusies en geven ruimte aan het idee dat een ‘rustig volk’, vrij van neuroses, de beste kans op een veilige, vrije toekomst biedt, zonder angst en zonder oorlog. Het ‘rustige volk’ onder een reeds bestaande of opkomende situatie van tirannie is echter een doodvonnis voor een land, zeker als je tegelijkertijd alle ‘irrationelen’ voor ‘gek’ verklaart en burger-zombies beloont.
‘Yoda’ bedoelde natuurlijk dat de angst voor de werkelijkheid, de angst om te roepen dat de keizer geen kleren aan heeft, het pad is naar de donkere kant, niet het vasthouden aan een oude neurose, die je eerder een soort veiligheid kunt noemen. Ik zie het steeds meer zo, de Duitse oerangst kun je al decennialang geen angst meer noemen, het is eerder een comfortabel verblijven in de warmte van het niets doen – iets wat in Duitsland nog helemaal niet verdwenen is.
