Een slordige 60 miljoen euro, gegarandeerd tot 2021. Dat krijgt vredesclub PAX uit de staatskas betaald. Volgens Oost-Europakenner Johann Grünbauer een kwalijke zaak, zo schrijft hij in zijn onlangs verschenen boek Dissidenten & Vredessjoemelaars.
PAX is een fusie van IKV en Pax Christi, bekend geworden door de grote vredesdemonstraties in de jaren 80. De huidige organisatie is wat Grünbauer betreft minder onberispelijk dan ze zich voordoet: “De goodwill die de club heeft opgebouwd, berust op drijfzand. Het IKV beweerde bij monde van voorman Mient Jan Faber dat het werd gesteund door dissidentenbeweging Charta 77. Na uitgebreid onderzoek heb ik kunnen aantonen dat dit regelrechte onzin is. En het IKV heeft bij hun demonstraties nooit een spandoek meegevoerd met een oproep voor mensenrechten.”
De dissidentenbeweging uit Tsjecho-Slowakije, aangevoerd door de latere president Václav Havel, streed voor mensenrechten in communistisch Oost-Europa. IKV en Pax Christi pleitten daarentegen slechts voor eenzijdige nucleaire ontwapening in West-Europa. “PAX verkreeg een solide reputatie door mooi weer te spelen met instemming die Havel en de zijnen nooit gegeven hebben”, meent de Oost-Europakenner.
“Door te koop te lopen met Charta 77 ontstond een gunstig imago dat de basis is geweest voor de meer dan royale subsidie die momenteel wordt toebedeeld. Je kunt gerust spreken van geschiedvervalsing,’ aldus de auteur. ‘Hierdoor doen ze sindsdien een miljoenendans – op rekening van de belastingbetaler. Daar mag men op het Binnenhof onderhand best vraagtekens bij zetten.”
Dat Charta en het IKV één front zouden hebben gevormd, is een mythe die ontrafeld dient te worden, vindt Grünbauer: “Volgens Mient Jan Faber zou de Tsjechische burgerrechtenbeweging medeoprichter zijn geweest van de Helsinki Citizens’ Assembly, een internationale civil society-organisatie. Aan de hand van uitgebreide documentatie laat ik zien dat dit nonsens is.”
“Het Ministerie van Buitenlandse Zaken, dat de huidige subsidie verstrekt, heeft zich om de tuin laten leiden. PAX heeft zich de erfenis van Charta toegeëigend en maakt die nu te gelde: we hebben het over een jaarlijks bedrag van 11.904.750 euro. Maal vijf. Daar komt ook nog een substantieel bedrag bij van de Nationale Postcode Loterij.”
Hilarisch is volgens Grünbauer wel dat Faber zich graag laat aanleunen alsof de Oost-Duitse Stasi, de desmalige geheime dienst, hem zag als een reële bedreiging. “In de archieven spittend, werd mij meteen duidelijk dat men Faber vrij onbeduidend vond. In tegenstelling tot Buitenlandse Zaken was de Stasi absoluut niet onder de indruk van de beste man.”
Minister voor Ontwikkelingssamenwerking Lilianne Ploumen (PvdA) laat in een reactie weten:
“Het ministerie heeft een strategisch partnerschap gesloten met de Freedom From Fear Alliantie, die zich richt op versterking van het maatschappelijk middenveld in een reeks lage- en middeninkomenslanden. Deze is bedoeld om mensen en groepen in de betreffende landen of regio’s een stem te geven, zodat er een einde komt aan scheve machtsverhoudingen. PAX speelt een belangrijke rol in deze alliantie. Bij de totstandkoming van het partnerschap is grondig geselecteerd – daarbij zijn zaken als kwaliteit, ervaring, transparantie, behaalde resultaten en financiële verantwoording essentiële elementen.”
“Wij herkennen ons op geen enkele manier in het beeld dat Johann Grünbauer schetst. De financiering in het kader van het programma Pleiten en Beïnvloeden is gebaseerd op de beoordeling van het werk van PAX in de afgelopen jaren en de kwaliteit van de aanvraag voor de huidige periode. Bovendien was er wel degelijk steun van de kant van Charta 77 voor de visie van het IKV op ontwapening en ontspanning in Europa. Vredesactivisten en dissidenten deelden juist het besef van de noodzaak voor de verbinding van mensenrechten en ontwapening.”
Mient Jan Faber was niet bereikbaar voor commentaar.
