Komkommertijd bij de NPO. Dé mogelijkheid voor een goed gesprek, diepgang en verheffing. Helaas, te veel gevraagd zo blijkt. Bij Zomergasten zien we volstrekt inwisselbare types – met allen dezelfde politiek correcte mening – de revue passeren. Een record aantal kijkers voor Eberhard van der Laan, geweldig! Sinds wanneer draait het bij de publieke omroep om kijkcijfers? Dat is toch louter belangrijk voor commerciële zenders, die alleen maar voor ordinaire aandeelhouders en adverteerders de meest banale formats uitzenden?
Waarvoor dient de NPO eigenlijk nog anno 2017, is een vraag die ik mezelf al geruime tijd stel. Waarin onderscheidt ze zich van de commerciële zenders? Misschien zie ik het verkeerd, maar ik kan geen drie verschillen opnoemen tussen RTL4 en NPO1 – reclames niet meegeteld. Neem het programma Jinek – dat tegenwoordig als late-night show in de traditie van Barend en van Dorp en Pauw (en Witteman) dienst doet. De afgelopen week zagen we de volgende onderwerpen langskomen:
Voetbalvrouwen: zijn kampioen, knappe prestatie, anders nog?
Arnon Grunberg: roept iets ‘afwijkends’ in de Volkskrant en mag dit dientengevolge komen toelichten
Alberto Stegeman: mag een nieuw programma op SBS(!) komen promoten
Marc de Hond en Glamour Danny: zetten zich in voor invaliden in het openbaar vervoer
Dit is slechts een fractie van de items die deze week voorbij kwamen. Er zijn mensen die zich afvragen hoe het kan dat Jinek zo populair is vergeleken met Pauw, en dagelijks RTL Late Night naar de kroon steekt qua kijkcijfers.
Dat is goed te verklaren als je het mij vraagt: het beperkt zich tot sport, entertainment en andere triviale vormen van vermaak.
Enige diepgang mag verwacht worden van Jaïr Ferwerda, parlementair verslaggever van het programma. Helaas blijkt ook dit teveel gevraagd: verder dan een grote glimlach, een goede ‘klik’ met de politici en een uitsmijter op het eind komt ook dit ‘verheffende’ item niet.
In 1985 schreef Neil Postman het boek ‘Amusing Ourselves to Death: Public Discourse in the Age of Show Business’ (Nederlandse vertaling: Wij amuseren ons kapot). Hierin besteedt hij aandacht aan de opkomst van de televisie, en plaatst dit in historisch perspectief. Waar de kennisoverdracht zich ontwikkelde van een orale naar een schriftelijke cultuur (in de vorm van de boekdrukkunst), vind dit na de introductie van de televisie steeds meer plaats via een beeldgerichte cultuur. De belangrijkste bijdrage die de tv heeft geleverd aan onderwijskundige opvattingen is volgens Postman de gedachte dat leerzaamheid en vermaak onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
Dit vermaak is echter op dit moment het enige overgebleven motief, zoals Postman in 1985 reeds over de Amerikaanse tv constateerde: “amusement is de supra-ideologie van het televisiediscours.” Nu is dit niet per se bezwaarlijk. Wel is de vraag waarom de NPO in dit amusement moet voorzien, wanneer er tal van marktpartijen zijn die hetzelfde doen (en het wellicht veel beter plus daarnaast goedkoper kunnen). Wat is het bestaansrecht dan nog van de NPO? Waarom een NPO voor ons allemaal, wanneer een aanzienlijk deel van de bevolking er nooit op afstemt?
Voor Radio 1 hebben we BNR, voor Radio 2 Veronica, voor Jinek hebben we RTL Late Night, voor Zomergasten kennen we internetplatform Café Weltschmertz, voor Boer Zoekt Vrouw staan de marktpartijen in de rij, voor de talloze series die worden ingekocht door de NPO hebben we Netflix. Wat missen deze partijen dat de NPO wel heeft?
Waar Thierry Baudet spreekt van het partijkartel, vindt dit zijn weerslag in het ‘mediakartel’. Grofweg alle politieke partijen – PVV en Forum voor Democratie uitgezonderd – staan voor doorgaan tot de allerlaatste kijker is verdwenen (lees: overleden).
Er is geen debat, laat staan discussie over de NPO – waarmee het zich ironisch genoeg spiegelt aan de (vermeende) debatprogramma’s van diezelfde NPO. Met de privatiseringstrend in de jaren tachtig van onder andere de post- en telefoniesector is er een afdeling vergeten.
Laat de tijd zijn aangebroken dat er afscheid genomen wordt van de media-afdeling van de Staat, voor ieders bestwil.
