Van Mallorca tot Bilbao en van Rome tot Milaan; de afgelopen weken werden op meer dan tien plaatsen in Europa anti-toeristen acties georganiseerd. Gauw naar Hamburg voor iedereen die stad ontdekt!
Goedkope vluchten gaan er niet naar Hamburg. Wat meteen verklaart waarom de stad nog steeds blij is met toeristen. Hier geen o zo gezellige bierfietsen met leuk verklede Britten of hordes starnakel dronken Zweden. Tachtig procent van de toeristen komt uit Duitsland zelf. Hamburg, na Berlijn de grootste stad van Duitsland, heeft de meeste musicals (Duitsers zijn verzot op musicals) en telt twee van de populairste Duitse attracties. Met stip op één is dat de spiksplinternieuwe Elbphilharmonie, het prestigieuze concertgebouw dat afgelopen januari door Frau Merkel werd geopend en waar heel Duitsland zich – terecht – aan komt vergapen. Nu al goed voor twee miljoen bezoekers. En met stip op twee is dat Miniatur Wunderland om de hoek van het nieuwe concertgebouw, goed voor 1.5 miljoen bezoekers per jaar. Zo’n miniatuur berglandschap in een donkere kelder gerund door morsige mannen met gebreide truien die dol zijn op spelen met treintjes? Ha, wacht maar!
Eerst de reis erheen: Ryan Air vliegt vanuit Brussel naar Hamburg, maar voor een rechtstreekse vlucht vanaf Schiphol ben je aangewezen op KLM of Lufthansa of op de trein. Er zijn wel goedkope buskaartjes maar reken op vijf uur reistijd, uiteraard ook als je met de eigen auto gaat. Al voor Bremen kan het behoorlijk druk worden, vooral met vrachtverkeer. Ons heb je daar niet mee, wij zijn dol op autorijden, zeker in Duitsland waar 130 km als ‘aanbevolen’ snelheid geldt, maar dat zal vast niet iedereen met ons eens zijn.
Speicherstadt Hamburg, de eind 19e eeuw gebouwde vrijhandelszone met ‘kasteelpakhuizen’.
Hamburg is beroemd vanwege Speicherstadt, een stad van pakhuizen, gebouwd aan het eind van de negentiende eeuw, op duizenden palen. Hamburg, aan de mond van de Elbe, heeft minstens zulke drassige grond als Amsterdam. De oranjerode bakstenen ‘kastelen’ in neogotische stijl, met torentjes, balkons en ander fraai metselwerk, liggen op een eiland van dik anderhalve kilometer lang in de Elbe. Speicherstadt was tot 2003 een tolvrije zone, afgesloten via bruggen. Ook Hollandse kooplui hadden hier hun opslagruimtes aan de Holländischer Brook. Hamburg was koffiehaven nummer één en ook centrum voor de handel in thee en cacao. In de Kaffeerösterei, Kehrwieder 5, kun je zien hoe de koffiehandel in zijn werk ging.
Van eind september tot eind maart is officieel de stormvloed-periode in Hamburg, waardoor Speicherstadt onder water kan komen te staan (let op de stormvloedkeringen die overal zijn aangebracht). Normaal gesproken is het verschil tussen eb en vloed drie en een halve meter (interessant is het enorme verschil in de grachten) maar bij storm kan het wel zes meter worden.
HafenCity vóór de ontwikkeling van het gebied. In het midden het enorme pakhuis dat als basis diende van de Elbphilharmonie. Daarachter staan inmiddels hotels, kantoren en woningen. Links Speicherstadt, het voorste deel van het eiland is inmiddels ook bebouwd.
Hamburg is vaak door overstromingen getroffen, soms met alleen materiële schade, zoals nog in januari van dit jaar . In 1962 vielen er ruim 300 doden en 60.000 mensen werden dakloos.
Het water is ook de reden waarom het jarenlang heeft geduurd voordat de stad het aandurfde om Speicherstadt een culturele functie te geven. Pas sinds het project HafenCity, de ontwikkeling van woningen en kantoren aanpalend aan Speicherstadt op een (ander) eiland in de Elbe, zijn er hotels en restaurants in Speicherstadt gekomen. Toen ook is besloten tot de bouw van de Elbphilharmonie.
HafenCity is vanwege mogelijke stormvloed op een verhoogde zandlaag aangelegd. Waar vroeger havenactiviteiten waren, worden nu op een oppervlak van 2,2 vierkante kilometer woningen voor 14.000 bewoners en 45.000 kantoorplekken gerealiseerd, met architectonische hoogstandjes zoals het Unilevergebouw.
Hamburg noemt HafenCity het grootste stadsontwikkelingsproject van Europa, maar of dat ook waar is? Vergeleken met de ontwikkeling van de IJ-oevers in Amsterdam bijvoorbeeld? Hier is wel eerst het hele gebied met Duitse grondigheid schoongeveegd. De stad wil alles zelf in de hand houden. Vanwege de angst, zo vertelt onze gids Nicola Janocha, dat het havengebied tot de Londense Docklands danwel Canary Wharf zouden ‘verworden’ (lees: slechts voor de rijken).
Let op de container in het HafenCity Sandtorpark, het is een provisorisch gedenkteken voor de Hannöversche Bahnhof, de deportatieplaats van Joden, Roma en Sinti tussen 1940 en 1945. Dik 75 jaar later komt er dan toch een heus monument!
We logeren in het twee jaar oude luxe hotel Ameron, in Speicherstadt gevestigd in een rij voormalige pakhuizen, voor de redelijke prijs van 125 euro per nacht, inclusief ontbijt (die geweldig zijn in Duitsland, ook in Ameron). Als gids voor de eerste middag hebben we Nicola Janocha van het Anhaltspunkt Hamburg, ontdekkingsreizen door Hamburg, die me ook HafenCity zal laten zien. Ze is bang dat ik linea recta naar de Elbphilharmonie wil (en daar nooit meer wegkom) en dus gaan we eerst richting stad.
We moeten het Kontorhausviertel zien, net buiten Speicherstadt, gebouwd begin 20e eeuw. Enorme, massieve, straatlange molochs in de zogenaamde baksteen expressionistische stijl, waar tienduizenden mensen werkten. De grootste is Sprinkenhof, geschikt destijds voor 25000 mensen. Het negen verdiepingen tellende gebouw (1927) heeft zelfs een ondergrondse garage. De Hamburgse verzamelkantoorgebouwen waren afgekeken van New York.
Net als Speicherstadt moest het Kontorhausviertel de moderniteit van de industrialisatie en de toegenomen internationale handel en welvaart van Hamburg symboliseren. Een van de mooiste gebouwen is het Chilehaus. De eigenaar had zijn fortuin verdiend met salpeter (mest) uit Chili, vandaar de naam. Let ook op het Messberghof en zoek de plaquette die er in 1997 na jaren van soebatten op de gevel is aangebracht. In het gebouw was de firma Tesch & Stabenow gevestigd, die Zyklon B leverde aan nazi-vernietigingskampen zoals Auschwitz. SS-lid en eigenaar, de chemicus Bruno Tesch, werd later veroordeeld tot de strop. Zyklon B werd toegepast voor de bestrijding van ongedierte in de pakhuizen van Speicherstadt. De rechtbank oordeelde dat Tesch wist dat de enorme hoeveelheden bestelde Zyklon B (zogenaamd voor het ontluizen van kleding) beslist niet alleen daarvoor werden gebruikt. De eigenaar van kantoorgebouw Messberghof, Deutsche Bank, heeft zich jarenlang verzet tegen het aanbrengen van een plaquette, vanwege de mogelijke ‘imagoschade’ voor het gebouw.
Het Chilehaus in het Kontorhausviertel, gebouwd in 1924. In dit gebouw werkten oorspronkelijk tienduizend mensen.
Herdenkingsplaquette aan de gevel van kantoorgebouw Messberghof, waar de firma Tesch & Stabenow gevestigd was, verantwoordelijk voor de levering van Zyklon B voor de gaskamers van Auschwitz en andere nazi-vernietigingskampen.
Hamburg is een prettig compacte stad en Speicherstadt een prima punt van waaruit je de stad kunt verkennen. Heb je geen zin meer om te lopen, dan is er altijd wel een S- of U-Bahn station vlakbij. Je kunt er ook heel goed fietsen. Jaren geleden ging het verhaal dat gestolen Amsterdamse fietsen te Hamburg gretig van de hand gingen, vooral het zogenaamde oma-model.
Loop de gebouwen van het Kontorhausviertel vooral binnen, de hallen en de trappenhuizen zijn vaak interessant. Vraag je af hoe het komt dat er nóch in Speicherstadt nóch in het Kontorhausviertel woningen staan. Het heeft met dezelfde Duitse grondigheid te maken waarmee nu HafenCity wordt gebouwd.
Speicherstadt werd ‘mogelijk’ door de sloop van huizen van 16.000 Hamburgers. Aan de bouw van het Kontorhausviertel ging de afbraak van woningen van een vergelijkbaar aantal mensen vooraf. Bij het nieuwe, moderne Hamburg van begin 20e eeuw hoorden geen ‘middeleeuwse sloppen’. De Tweede Wereldoorlog tenslotte deed in de Binnenstad van Hamburg de rest. Alle woningen werden naar de ring buiten het centrum verbannen. Het verklaart waarom je in het oude centrum wel veel leuke, lekkere lunchplekken zult aantreffen, maar weinig avondrestaurants.
De Elbphilharmonie. De ruimte tussen het bakstenen gedeelte en de zilveren hoed is vrij toegankelijk wandelgebied.
Aan het einde van onze eerste wandeling door Hamburg staan we dan toch voor de Elbphilharmonie, groter, mooier en indrukwekkender dan we ons hadden voorgesteld. Speicherstadt werd tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de helft verwoest. Onder leiding van architect Werner Kallmorgen is Speicherstadt – prachtig – gerestaureerd. Kallmorgen, liefhebber van oud én modern, was ook de ontwerper van het destijds nieuwe, immens grote en strakke pakhuis Kaispeicher A genaamd, dat midden jaren zestig aan de kop van verrees van wat nu HafenCity heet. Het diende als basis (het was inmiddels tot monument verklaard!) voor de Elbphilharmonie. Wie een zekere overeenkomst tussen Kaispeicher A en de enorme afweerbunker aan de Feldstrasse meent te zien (zie verderop) heeft gelijk. Architect Kallmorgen was bij het ontwerpen van de Hamburgse afweerbunkers ‘betrokken’, zo heet het omfloerst in zijn biografie.
Blijft het feit dat de Elbphilharmonie écht geweldig is. Wat je namelijk ook niet verwacht bij een ‘concertgebouw’: je kunt er ‘in’ en er ‘bovenop’, zonder eerst naar een concert te moeten of een rondleiding te boeken. En gratis bovendien. Van te voren tickets kopen (2 euro) kán, maar echt nodig is dat niet. De capaciteit (1250 mensen tegelijkertijd) is dan ook enorm. Een 82 meter hoge roltrap brengt je naar de zogenaamde plaza, voorheen het dak van Kaispeicher A, waarop de zilverkleurige glazen hoed van het gebouw rust. Je kunt helemaal rondom lopen, met de mooiste uitzichten die je je van Hamburg maar kunt wensen.
Het uitzicht is zó magnifiek dat de Hamburgers alle kritiek en het fikse bedrag aan (ver)bouwkosten inmiddels allang zijn vergeten (770 miljoen, drie keer zo duur als oorspronkelijk geraamd en jaren later opgeleverd dan gepland). ‘Fertig’ liet de bouwer in enorme neonletter op de gevel weten bij de sleuteloverdracht. De media konden het (nog) niet waarderen, maar ook dat is bijgetrokken. ‘Elphi’ is inmiddels de landmark van Hamburg. Tot verdriet van sommigen dreigt de St. Michielskerk daardoor in de vergetelheid te raken, vroeger hét symbool van Hamburg. Zeelui zouden van verre de toren van de kerk al hebben kunnen zien, terwijl die nu in het niet valt bij het enorme concertgebouw. Maar ach, voorzover er nog zeelui zijn, komen hun schepen nauwelijks meer tot in het hart van de stad.
Kaartjes voor de een of andere muziekuitvoering kun je voorlopig trouwens wel vergeten, die zijn voor het komende jaar uitverkocht. In het gebouw zijn nog wél appartementen te koop voor 27.000 euro per vierkante meter. Oorspronkelijk werd 33.000 euro per vierkante meter gevraagd maar dat bleek toch wel aan de hoge kant.
Demonstratie voor hoger loon in Miniatur Wunderland.
Luchthaven Wunderland.
De volgende morgen gaan we naar Miniatur Wunderland, ook gevestigd in Speicherstadt . Het is een van de meest populaire (betaalde) attracties van Duitsland met zo’n anderhalf miljoen bezoekers per jaar. Via de Technikabteiling, waar je nerds ziet werken aan ingewikkelde elektronische verbindingen, kom je in het grootste vliegend (jawel) en rijdend miniatuurpark ter wereld. Met natuurlijk Hamburg zelf, inclusief haven, maar ook de Berlijnse muur, de Zwitserse Alpen (over drie verdiepingen hoog), Venetië of de Rocky Mountains in de VS.
Wunderland is dol op politiek en dus was er een heuse protestdemonstratie tegen de G20. Na de verkiezing van Trump werd er een prikkeldraadversperring rondom het Amerikaanse deel van Wunderland gemaakt, als protest tegen de voorgenomen muur met Mexico. En toen de Elbphilharmonie maar niet afkwam, stond het gebouw wel al (2013) in Wunderland. Wunderland geeft ook een eigen krant uit, met nieuws als ‘Klimawandel im Wunderland – sogar die Pinguine ziehen schon aus!’, met ter illustratie een tafereel van pinguïns die op de Noordpool de trein nemen op zoek naar koelere oorden.
De grootste miniatuurspoorbaan ter wereld kwam tot stand dankzij de tweelingbroers Gerrit en Frederik Braun. Geen mens die in het jaar 2000 in hun idee geloofde, laat staan dat banken er vertrouwen in hadden. Zij waren ook een van de eerste ondernemers die de potentie zagen van Speicherstadt. Ze verkochten de succesvolle muziekonderneming die ze bezaten en zetten hun plannen door. Inmiddels zijn ze troetelentrepeneurs van Hamburg danwel Duitsland en hebben ze alle onderscheidingen opgespeld gekregen die er in hun branche ook maar te verdienen zijn.
Om de hoek van Wunderland, in HafenCity, is Prototyp Automuseum gevestigd, met de eerste Volkswagens, Porsche’s, en Audi’s. Fijn museum met speelgoed voor grotere kinderen. Wij werden getroffen door een matgroene Volkswagen, het prototype van de VW’s zoals de Engelse en Amerikaanse legerleiding die lieten maken vlak na de verdrijving van het nazi-regime. De roem van de KdF wagen, genoemd naar het spaarschema Kraft durch Freude waarmee het Duitse volk de auto zou kunnen aanschaffen, was de VW vooruit gesneld. Van massaproductie zoals Hitler had voorzien, was het vanwege de oorlog nog niet gekomen. Maar de VW was wel in gebruik bij het Duitse leger, en met het nodige succes. Een Britse officier en ingenieur, Ivan Hirst, leek de VW wel iets voor de Engelse markt. Hij liet een Beetle (kever) naar Engeland verschepen, maar de bijeen geroepen autofabrikanten meenden dat de Britse consument het wagentje ‘te lelijk en te lawaaiig’ zouden vinden. Jaloezie blijkt ook in dit geval een domme eigenschap.
In Amerika werd Herbie (er werden zes films over het wagentje gemaakt) in de jaren zestig de best verkochte auto in de VS. In 1972 liep de vijftien miljoenste VW van de band in Wolfsburg, waarmee VW de T-Ford versloeg als meest verkochte auto aller tijden. Hitler had overigens Duitse ingenieurs die in de T-Ford fabrieken werkten terug naar Duitsland laten halen om de fabriek in Wolfsburg op te zetten.
De Engelse en de Amerikaanse legerleiding lieten na de inname van Duitsland VW’s maken voor hun legers. Kwaliteit meneer!
In Duitsland kun je niet om de Tweede Wereldoorlog heen, zeker niet in Hamburg. Vanwege de haven en de (oorlogs)industrie is het de meest gebombardeerd Duitse stad. De vuurzee in Dresden (februari 1945) mag het symbool geworden zijn van de (zinloze) vernietiging die de meeste geallieerde bombardementen veroorzaakten, deskundigen menen dat Hamburg harder is getroffen. Tijdens de zogenaamde Gomorra-bombardementen in juli 1943 werd de helft van de stad in puin gelegd.
Luchtmaarschalk Arthur Harris, bijgenaamd ‘Bomber Harris’, was ervan overtuigd dat ‘strategische bombardementen’, lees: de vernietiging van hun huizen, het ‘moreel’ van de Duitse bevolking zou breken. De aanval op Hamburg in juli 1943 veroorzaakte een vuurstorm (temperaturen tot 800 graden Celsius) die dagenlang duurde. Er vielen zo’n 30.000 doden. De precieze hoeveelheid is niet bekend; ze zijn niet geteld. Hele wijken werden dichtgemetseld en tot verboden gebied verklaard vanwege het gevaar voor besmettelijke ziekten. Het kostte meer dan een jaar voordat alleen al de lijken waren geborgen. Dat vreselijke werk werd grotendeels verricht door gevangenen van concentratiekamp Neuengamme, dat zo’n 18 kilometer ten zuiden van Hamburg ligt.
De doden werden bijgezet in enorme, anonieme massagraven op begraafplaats Ohlsdorf. Voor wie van begraafplaatsen houdt is dit trouwens een aanrader. Het kerkhof is zó groot dat er bussen rondrijden en er zijn lijsten met Prominentengräber. James Last, in zijn tijd de meest populaire orkestleider ter wereld, ligt er begraven.
Hoes van grammofoonplaat met zeemansliederen van de in de jaren zestig en zeventig wereldwijd populaire orkestleider James Last. Hij ligt begraven in Ohlsdorf, een van de grootste begraafplaatsen van Duitsland.
Na de oorlog besloot Hamburg geen woningen meer te bouwen in het (verwoeste) centrum. Alleen kantoren en winkels waren nog toegestaan. Met zo weinig centrumbewoners leek de wederopbouw van de St. Nikolaikerk niet meer nodig. De kerk was grotendeels verwoest, maar de toren stond nog wél overeind. Opblazen, vond het gemeentebestuur. Het herinnerde teveel aan de nazi-tijd, die men liefst zo snel mogelijk achter zich wilde laten. De jaarlijkse herdenking van de vuurstorm van juli 1943 vond plaats bij een zeer sober monument, ver weg op begraafplaats Ohlsdorf.
Voor de Hamburgse bevolking was de toren hét symbool van de bombardementen, vertelt Klaus Francke voormalig CDU-Bondsdaglid en voorzitter van wat tegenwoordig het Mahnmal St. Nikolai heet. Particulieren wisten te verhinderen dat de toren werd afgebroken. Pas een paar jaar geleden is definitief besloten dat de toren werd gerestaureerd als gedenkteken. De herdenking aan de bombardementen vindt tegenwoordig ook hier plaats. En er kwam een (interessante) tentoonstelling over de bombardementen, gevestigd in de kelders van de toren. Je kunt met een lift helemaal naar boven voor een geweldig uitzicht over de stad.
Vanaf de Nikolaiturm is het niet ver lopen naar het Rathaus waar het parlement van de deelstaat zetelt. Rondom het Rathaus liggen dure winkelstraten zoals Neuer Wall en Grosse Bleichen. Daar zijn ook de beroemde warenhuizen en passages. Maar shoppen is niet ons ding en dus zijn we er in looppas doorheen gemarcheerd. De Neuer Wall komt uit op de oever van de Binnenalster, het ‘binnenmeer’ van Hamburg, in feite een zijarm van de Elbe. Daar staan ook de sjieke hotels zoals de Vier Jahreszeiten dat tijdens de G20 bijeenkomst van afgelopen juli compleet was afgehuurd door de Saoedische prins Salman ibn Abd al-Aziz Al Saud. Opdat de prins ’s ochtends zijn verse kamelenmelk niet behoefde te missen, werden er levende kamelen binnengevlogen. Loop binnen en vergaap je aan de pracht en praal. De Franse president Emmanuel Macron liet beslag leggen op Hotel Mövenpick, Vladimir Poetin op Park Hyatt en Angela Merkel verbleef in Atlantic Hotel Kempinski dat ook een kijkje waard is.
Donald Trump verbleef in het gastenverblijf van de stad Hamburg, aan de oever van het zogenaamde Aussenalster. Alleen te bezichtigen vanaf een boot(tochtje) over de meren. Zijn duizend (!) meegebrachte adviseurs werden in ‘gewone’ hotels in de stad ondergebracht. In totaal werden er voor de G20 20.000 hotelkamers geboekt en vanwege alleen al de honderd regeringsvliegtuigen die op Hamburg vlogen, kwamen er honderden vliegtuigspotters uit heel de wereld naar de stad.
De kosten van de G20 zijn nooit bekend gemaakt. Ze worden geschat op 130 miljoen uit de staatskas, voor de veiligheidsmaatregelen, extra politie-inzet enzovoorts. De deelnemers droegen zelf de kosten voor hun verblijf, zoals het overbrengen van the Beast, de gepantserde Cadillac van Trump.
Hamburg is te voet heel goed te doen, maar vanaf de omgeving Rathaus – Binnenalster kun je ook de U-Bahn nemen naar halte Feldstrasse, op loopafstand van Schulterblatt 71, het zenuwcentrum van de anti-G20 betogingen, de Rote Flora. Zodra je de U-Bahn uitkomt, ligt aan de Feldstrasse 66, Flakturm IV – Luftabwehr- und Luftschutzbunker, zó groot en imponerend dat je het niet kunt missen. Hamburg kent twee van dergelijke bunkers, gebouwd tussen 1942 en 1944 en zogenaamd bedoeld om de Hamburgse bevolking te beschermen. Dat was natuurlijk nazi-retoriek want ondanks het feit dat ze duizenden mensen konden herbergen, was er geen ruimte voor alle bewoners van de stad. Bovenop de torens stond afweergeschut. De bunkers zijn van de hand van architect Kallmorgen, die ook tekende voor het enorme pakhuis dat nu onderdeel is van de Elbphilharmonie. Afbreken is onmogelijk tenzij met de hand. Kijk even binnen. Deze bunker is in gebruik als muziekstudio voor bands. Bovenin is een café-bar met dakterras. Voor de bunkerfanaat is er trouwens een heus bunkermuseum.
De directe omgeving van de bunker is ook interessant. Twee keer per jaar vindt hier de DOM plaats, de grootste, vier weken lang durende kermis van Duitsland. Ook niet te missen: achter de bunker ligt het stadion van FC St. Pauli.
De aanhangers van de (cult)club noemen zich links, zijn tegen hooligans, en voeren een vervaarlijke piratenvlag met doodskop. Beter voetballen doet de club daardoor niet, maar de thuiswedstrijden zijn de moeite waard, alleen al vanwege de vrolijke sfeer.
Voetbalclub St. Pauli, aanhang.
Afweerbunker aan de Feldstrasse. Op de torens stond afweergeschut. De opbouw van de DOM, de kermis, is in volle gang.
Via de Marktstrasse, met een aardige tweedehands markt en grappige winkels, loop je richting de Rote Flora, wereldwijd beroemd geworden door de rellen tijdens de G20 in juli 2017. Maar weinig Hamburgers waren echt blij met bij de komst van de G20. Wie de stad kon ontvluchten, deed dat. Vanwege alle veiligheidsmaatregelen was Hamburg een onneembare vesting geworden, waar noodverordeningen golden.
Vanuit hun hoofdkwartier Rote Flora, midden in Schanzenviertel, kondigden de Hamburgse autonomen een demonstratie aan die ze in niet mis te verstane bewoordingen ‘Welcome to Hell’ hadden gedoopt. Hamburg is altijd ‘linkser’ geweest dan de rest van Duitsland. De eerste rellen in Schanzenviertel werden door de buurtbewoners nog schouderophalend bekeken met een achteloos ‘hoort erbij’ of ‘zelf uitgelokt’. Tot gemaskerde, in zwart gestoken relschoppers uit heel Europa brandende barricades in hun straten opwierpen, hun auto’s in de fik staken en hun buurtwinkels leegroofden. Sindsdien is het gewapende vrede in de wijk, waar de links-radicalen niet alleen hun hoofdkwartier hebben, maar velen van hen ook wonen. Neem een kijkje bij de Rote Flora, een voormalig theater dat zo’n dertig jaar geleden is gekraakt. Er worden concerten gehouden en (politieke) bijeenkomsten georganiseerd.
Vanuit het Schanzenviertel is het, via Neuer Pferdemarkt, maar een klein stukje lopen naar St. Pauli en de Reeperbahn. Bekend is de weerzin van sekswerkers tegen de hordes nieuwsgierige toeristen die met de camera in de aanslag over de Amsterdamse wallen slenteren, dus zo héél benieuwd waren we ook niet naar deze wijk. Maar Guido Neumann, hoofd Media in Hamburg wist ons te overtuigen om wél te gaan kijken.
De Reeperbahn, steeds minder rosse buurt, steeds meer theaters en muziekfestivals.
Idem.
In de jaren zeventig werkten er zo’n vierduizend sekswerkers, aldus Neumann, maar tegenwoordig zijn dat er hooguit vierhonderd. De behoefte aan betaalde seks is – analyse van de stad – afgenomen onder andere door internet. Ook de klassieke matroos na wekenlang op zee wanhopig op zoek naar seks, bestaat niet meer. Het aantal personeelsleden op schepen is minimaal en ze komen ook niet meer in Hamburg zelf aan.
Tachtig procent van de toeristen komt uit Duitsland, vertelt Neumann. En afgezien van Miniatur Wunderland en de Elbphilharmonie, komen die voor de musicals (Duitsers zijn enorme musicalliefhebbers) en voor de muziekfestivals. Beroemd is het Reeperbahnfestival (dit jaar van 20-23 september) met 70 clubs waar optredens zijn. Muziek en St. Pauli hebben een lange traditie. Vanwege de naam die Hamburg toen al had, traden begin jaren zestig de Beatles hier regelmatig op. John Lennon zou later zeggen: “Ik ben geboren in Liverpool maar volwassen geworden in Hamburg”.
In St. Pauli leerden ze hun ‘Hamburg sound‘, hun kapsels (weg met de vetkuiven) en een van de eerste fotosessies is gemaakt in Hamburg, met de DOM, de beroemde kermis op de achtergrond. De Indra Club , waar de Beatles optraden, aan de Grosse Freiheit 64, bestaat nog steeds en is ook onderdeel van het Reeperbahnfestival.
Aan het einde van de Reeperbahn ligt het Elbpark. Spot het standbeeld voor Otto von Bismarck, grondlegger van de Duitse eenwording. Honderden van dergelijke standbeelden zijn er na zijn dood opgericht, maar deze is enorm (vijftien meter hoog). Uiteraard is Bismarck flink beklad met graffiti, zoals helaas wel meer in Hamburg.
Geen zin in Bismarck, loop dan vanaf de Reeperbahn meteen naar de St. Pauli Landungsbrücken, de passagiersterminal. Vroeger stapten passagiers hier op de zeeschepen naar Engeland of Amerika, nu liggen er havenrondvaartboten. Zoek de noordelijke ingang van de St. Pauli-Elbtunnel, de eerste tunnel onder de Elbe, gebouwd in 1911 en destijds een wonder van bouwtechniek (met helaas wel dodelijke slachtoffers onder de arbeiders). De tunnel is zo’n 450 meter lang en ook auto’s gaan met een lift naar beneden. Gratis toegankelijk voor voetgangers en fietsers.
Wie nog tijd in Hamburg over heeft: neem de bus naar Blankenese. Vroeger een klein vissersplaatsje aan de Elbe, nu een sjieke wijk van Hamburg met heuse zandstranden en prettige terrassen met schitterende uitzichten over de Elbe. De dag na de G20-rellen bestond de advocaat van de Rote Flora, Andreas Beuth (65), het de vernielingen en de plunderingen weliswaar af te keuren, maar dan toch vooral vanwege de plek waar die hadden plaatsgevonden. “Waarom niet in Pöseldorf of Blankenese. Je gaat toch niet plunderen in je eigen buurt!”
Blankenese, waar volgens de advocaat van de Rote Flora de vernielingen van de G20 beter hadden kunnen plaatsvinden. “Je gaat toch niet plunderen in je eigen buurt!”
De Elbphilharmonie aan de kop van HafenCity met rechts de haven van Hamburg.
Deze reportage werd gesponsord door het Duits Verkeersbureau.
