Hoewel het verschil per partij met de uitslag van 15 maart jl. maar 1 of 2 zetels is, scoren VVD, CDA, D66 en ChristenUnie samen inmiddels 5 zetels minder dan 5 maanden geleden. Forum voor Democratie is in die periode 5 zetels gestegen.
Bekijken we de vorming van de nieuwe regering in een historisch kader dan vormt de sterke fragmentatie van het electoraat en de grote volatiliteit met name een groot electoraal risico voor D66. Vooral als mee in beschouwing wordt genomen dat er over 7 maanden Gemeenteraadsverkiezingen zijn en D66 in 2014 heel goed heeft gescoord (in 3 van de 4 grootste gemeenten was D66 de grootste). Scores van D66 waren in veel gemeenten duidelijk hoger dan bij de recente Tweede Kamerverkiezingen. D66 loopt dus een groot risico bij deelname aan de regering, in maart 2018 haar sterke positie in veel gemeenten te verliezen.
Daarbij zit het risico voor D66 minder in de afspraken die in het regeerakkoord worden gemaakt, en met welke bewoordingen, dat wordt beschreven, maar zal het vooral gaan om de reactie van de toekomstige regering op actuele gebeurtenissen. Dat is goed te zien bij het onderzoek van vandaag.
Het verschil in reacties tussen kiezers van D66 enerzijds en die van VVD en CDA anderzijds op de situatie rondom de uitgezette Armeense moeder, is namelijk groot.
Van de D66-kiezers vindt 63% dat de Armeense moeder zonder haar kinderen niet uitgezet had mogen worden. Van VVD- en CDA-kiezers vindt een kwart dat. Een even groot verschil is er ten aanzien van een mogelijke versoepeling van het kinderpardon.
De ervaring leert dat meer dat drie kwart van de partijen die in de 21e eeuw aan een kabinet meededen bij de volgende verkiezingen (fors) verloren. Ook bij de Gemeenteraadsverkiezingen en Provinciale Statenverkiezingen, die in die regeerperiode plaats vonden, deden de meeste regeringspartijen het dan niet goed. De laatste vier keer dat D66 in een regering zat bij een verkiezing (1982, 1998, 2002, 2006) verloor die partij fors.
Het tragische is dat, doordat ook sinds de oprichting van D66, ruim 50 jaar geleden, er geen enkele echte hervorming is geweest van ons politieke stelsel, we inmiddels in een politieke en electorale situatie zijn beland, waarbij de vorming van een stabiele en krachtige regering, onmogelijk is, en er ook geen vooruitzicht is, hoe dat in de toekomst wel bereikt kan worden (met twee derde meerderheden in beide Kamers).
In de bijlage van vandaag vestig ik dan ook aandacht op het Appèl uit 1966, dat aan de basis stond van de oprichting van D66 met als ondertitel “Aan iedere Nederlander, die ongerust is over de ernstige devaluatie van onze democratie” .
