De PvdA kiest deze maand een nieuwe partijvoorzitter. Sinds deze week zijn er definitief twee kandidaten: de Zwolse wethouder Nelleke Vedelaar en een duo bestaande uit voormalig Tweede Kamerlid Astrid Oosenbrug en beleidsmedewerker Gerard Oosterwyk. Om de PvdA-leden zo goed mogelijk in staat te stellen de opvolger van Hans Spekman aan te wijzen, zijn er een aantal debatten in het land. Zo ook woensdagavond in Utrecht, waar de Jonge Socialisten de campagne aftrappen. In een cultureel centrum debatteren de kandidaten ruim een uur.
Nelleke Vedelaar is een vlotte vrouw van rond de veertig die al acht jaar wethouder blijkt te zijn. Haar leus is ‘strijdbaar’, ze heeft een manifest geschreven en een promotieteam meegenomen. Haar fans dragen zeer milieuonvriendelijke plastic borden met de beeltenis van een breed lachende Nelleke. Ze heeft diep in de buidel getast voor haar campagnemateriaal. Een vrouw vertelt dat Nelleke fantastisch werk heeft gedaan in Zwolle en dat de lokale PvdA haar dus graag afstaat aan het landelijk bestuur. Nelleke heeft naar eigen zeggen enige bekendheid onder lokale PvdA-bestuurders.
Nelleke staat qua bekendheid niet op een achterstand, want ook het duo wat het tegen haar opneemt is zo goed als onbekend. Astrid Oosenbrug was de afgelopen jaren Tweede Kamerlid en viel vooral op omdat ze de enige in de fractie was zonder hoge opleiding. ‘Anders opgeleid’, noemt ze zichzelf. Ze wordt vergezeld door Gerard Oosterwyk. Hij was actief in een niet erg bekende vernieuwingsbeweging binnen de PvdA en in Positief Links, een club waar linkse jong volwassenen elkaar ontmoeten. Hij werkt voor PvdA-Europarlementariërs Agnes Jongerius en Paul Tang.
De Jonge Socialisten hebben wat stellingen bedacht en hoewel de kandidaten vaak verschillende antwoorden geven, is hun mening eigenlijk hetzelfde. Ze vinden allemaal dat de PvdA zich op sociaal-economische én sociaal-culturele thema’s moet richten, dat de PvdA een emancipatiepartij moet zijn, dat de voorzitter een enigszins politieke functie is, dat de vereniging meer centraal moet komen te staan, dat de leden het meer voor het zeggen moeten krijgen en dat de partij beter klein en idealistisch kan zijn dan groot en flets. Bij de PvdA draait het om de idealen.
Nelleke wil een linkse koers en meer linkse samenwerking. Ze wil trouw zijn aan de sociaaldemocratie. Zij negeert dat het – vooral door de PvdA zelf – niet meer duidelijk is wat die idealen precies inhouden. Ze legt ze ook niet uit, maar dat doet het duo ook niet. Astrid zegt wel dat het project Van Waarde van de Wiardi Beckman Stichting heel erg goed is. Iedereen die vaker bij PvdA-bijeenkomsten is geweest weet dat de partij al jarenlang met dit project dweept, maar dat bijna niemand weet wat de inhoud ervan is. Zo blijven de idealen wederom vaag.
Nelleke geeft heel even een inkijkje in wat haar waarden zijn. Ze heeft zich gestoord aan fractieleden die spraken over ‘sobere en doelmatige opvang van asielzoekers’. In Zwolle, waar Nelleke wethouder is, lagen de asielzoekers ‘bovenop elkaar in de IJsselhallen’. Opvallend is dat Nelleke meldt dat er ook mensen in de achterban van de PvdA zitten die voor sobere opvang zijn. Dat is niet hoe Nelleke het graag ziet. Deze mening is vooral pregnant in combinatie met Nelleke’s voorkeur voor een idealistische PvdA, die desnoods klein blijft. Dat laatste lijkt realiseerbaar.
Het duo wil ondertussen ook graag een focus op waarden en heeft bedacht dat er een ‘waardentoets’ moet komen. Nelleke snapt dat idee niet en ze is niet de enige. Het komt over alsof het duo haar eigen voorstel ook niet helemaal begrijpt. Het komt erop neer dat bij de PvdA-standpunten gekeken moet worden of die consistent zijn met de waarden. Astrid zegt dat er niets mis is met de waarden van de PvdA, maar dat ze alleen vaker moeten worden getoetst. De exacte procedure moet nog worden bedacht, lijkt het. Het enige wat duidelijk is, is dat neoliberalisme géén PvdA-waarde is.
Aan waarden en idealen dus geen gebrek, maar al snel ontstaat de indruk van een tweede SP. Het moet allemaal vooral links en met de mensen in het land. Er klinkt geklaag over te veel hoger opgeleiden. Dit lijkt opmerkelijk veel op de SP, maar niemand in het publiek vraagt wat de verschillen tussen PvdA en SP precies zijn of zouden moeten zijn. Opvallend is bovendien dat niemand refereert aan het feit dat de PvdA tot voor kort een grote partij was. Nergens horen we dat de PvdA de ambitie zou moeten hebben weer een grote partij te worden.
De vraag wie hier gaat winnen is bijna niet te beantwoorden omdat uit de zaal geen duidelijke voorkeur naar voren komt. Alle kandidaten zijn even onbekend. Wel wordt ook hier de roddel herhaald dat Nelleke de kandidaat van de partijtop is. Maar of Nelleke populair is bij de leden, is niet te zeggen. Ze is zo onbekend dat ze langsging bij Lodewijk Asscher om haar kandidatuur toe te lichten. Ze ‘kende hem niet zo goed’.
De kans is groot dat Nelleke onbekend blijft, net als haar concurrenten. De PvdA-leden lijken massaal hun schouders op te halen over deze verkiezing. We zitten deze avond in een grote zaal met minder dan honderd bezoekers. Het is de enige bijeenkomst op een plek middenin het land die voor alle PvdA-leden goed te bereiken is. Als de PvdA-leden het nu al niet kunnen opbrengen om naar deze bijeenkomst te komen, ligt het voor de hand dat ze ook niet staan te springen om massaal – a la de SP – de wijken in te trekken om hun kleine, maar idealistische partij te promoten.
