Gisteren sprak ‘de Ruport Murdoch’ van Duitsland, Mathias Döpfner – president van de Duitse vereniging van krantenuitgevers (BDZV) en winnaar van vele journalistieke prijzen, voor een volle zaal in Stuttgart over de kwaliteit van de journalistiek en de uitdagingen van deze tijd. Het werd een bijna on-Duits vlammend betoog over het gevaar van onderwerping aan islam en autocratische overheden. Een beetje laat komt de oproep wel.
“De democratieën worden wereldwijd verzwakt. Radicale minderheden dicteren het discours. Er kan maar een antwoord zijn op de uitdagingen van deze tijd: kritische journalistiek. (…) De tijden zijn ernstig, het gaat om veel. Alleen als we vechtlustig zijn en zelfverzekerd, kunnen we winnen.”
“Ik heb maar een boodschap: vecht voor de toekomst van vrije samenlevingen met kritische journalistiek. Hier noem ik zomaar drie weken uit de afgelopen zomer. Eind juli steekt Ahmad A, een Palestijn, een 50-jarige man neer in een Edeka supermarkt in Hamburg. Zeven anderen raakten zwaargewond. Op 9 augustus overrijdt Hamou Benlatrèche, een 36-jarige Algerijn, zes soldaten in de stad Levallois-Perret bij Parijs. Drie dagen daarvoor probeerde een islamist mensen neer te steken met een mes voor de Eiffeltoren. Op 18 augustus doodt een jonge man genaamd Abderrahman Mechkah twee mensen in de Finse stad Turku. Eén dag eerder doden twaalf terroristen 13 mensen in Barcelona. Op vrijdag ontplofte een bom in de metro in Londen. En in Parijs viel een moordenaar met een mes soldaten aan die door de Franse hoofdstad patrouilleerden.”
Döpfner spreekt vervolgens over het ‘begin van onderwerping’ . Hij haalt Samuel Huntington aan, die twintig jaar geleden het bekende proefschrift ‘Clash of Civilizations’ publiceerde. De professor van Harvard beweerde dat na het einde van de Koude Oorlog nieuwe conflicten zouden ontstaan tussen verschillende culturen en religies.
“Vandaag zijn ze de realiteit. Terreur is alledaags in Europa. En wel al sinds zestien jaar. In 2001 zijn ongeveer 3000 mensen vermoord. En de frequentie van aanslagen neemt alsmaar toe. We moeten oppassen dat we niet in de wereld terechtkomen die Michel Houellebecq in zijn boek ‘Onderwerping’ beschrijft. We mogen er niet aan wennen. In Houellebecq’s boek passen de Fransen zich aan. Het begint kruipend: vouwen dragen geen minirok meer, steeds meer mensen bekeren zich tot islam. Zover is het bij ons nog niet, maar we zien de eerste voortekenen.”
“De Lidl bedrukt verschillende traditionele producten met een foto uit Griekenland. Kerken zijn daarop ook te zien. Om geen klanten te beledigen heeft Lidl de kruisen van de kerken verwijderd. Slechts een paar weken geleden meldde het krantje “Nordkurier” uit de stad Neuss dat de traditionele bockwurst in hun buitenzwembaden niet meer te koop is. De reden: varkensvlees. Halal is al lang niet meer alleen in Turkse of Arabische restaurants te koop. Ik zou me geen zorgen maken over een enkele toevoeging aan ons menu. Mensen mogen insecten, vegetarisch, veganistisch, slakken, halal of kosher eten. Ik maak me zorgen over het tegenovergestelde: het einde van de diversiteit. Het ergste is de verwijdering van keuzes uit angst. Het begin van de onderwerping.”
“Niet alleen met ons voedsel lopen we het risico om de rechtsstaat en de cultuur aan een kleine radicale minderheid op te offeren. Aydan Özoguz, de integratiecommissaris van de Zwitserse regering, waarschuwde vorig jaar voor een algemeen verbod op kindhuwelijken. Serieus. Om de Iraanse president Hassan Ruhani niet te kwetsen, zijn naakte beelden in Rome onlangs verborgen onder houten dozen.”
“Er zijn tal van andere gevallen. En anders dan velen geloven is de aanpassing van de meerderheid aan een onverdraagzame minderheid op geen enkele wijze de uitzondering. Dit toont de filosoof en wiskundige Nassim Nicholas Taleb in zijn briljante essay “De meest intolerante wint: de dictatuur van de kleine minderheid.” En tegenwoordig proberen steeds meer mensen onverdraagzaam te zijn.”
“Eerder deze maand werd in een park in Leipzig een vrouw verkracht. Een woordvoerder van de politie zei: “Het zou beter zijn om voortaan met z’n tweeën te gaan joggen”. (…) In Hamburg brengen linkse criminelen op de G20-top een hele stad in een noodtoestand. De politie kon niet langer hun eigen burgers beschermen.”
“De ‘Frankfurter Allgemeine Zeitung’ (FAZ) berichtte over een studie, waarin meer dan 500 joden in Duitsland werden geïnterviewd. Vorig jaar alleen al meldde 29 procent daarvan beledigingen en intimidatie. En drie procent was fysiek aangevallen in de afgelopen twaalf maanden. Omdat ze Joden zijn.”
“In Berlijn zegt een snackverkoper tegen zijn gast dat hij niet aan Joden serveert. Slechts een paar dagen geleden, hebben Duitsers bij een voetbalwedstrijd van het nationale team “Sieg Heil” in het stadion geroepen. (..) Er gaat geen week voorbij dat er geen rechts-radicale gewelddadigheden zijn en anti-semitische incidenten het land ontwrichten.”
Dan spreekt Döpfner over dat de democratie in Duitsland tegenwind heeft, maar dat in veel andere landen er een stormvloed is. Hij heeft het over Turkije, de gevangen genomen (Duitse) journalisten aldaar, waaronder Deniz Yüzel. En over Rusland. In het algemeen zegt hij:
“Het is handig om te onthouden dat autocratische systemen bijna altijd beginnen met het verbieden van de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van kunst en de persvrijheid. De voorbode van de Holocaust in 1933 was de nacht van de boekverbrandingen.”
Dan over Trump. Hij vindt hem narcistisch, journalistenfeindlich und demokratiegefährlich. Toch, benadrukt hij, is het de taak van de Europeanen om onze missie te verdedigen en te ‘leven met de waarden die de VS ons hebben geleerd te verdedigen’. Dan noemt hij George Orwell’s voorspelling. Want ‘het beeld wordt ingewikkelder omdat liberale waarden en vrede niet alleen onder druk staan door politieke ontwikkelingen’, zegt hij.
“Enkele dagen geleden schreef de uitvinder en ondernemer Elon Musk (van de Tesla auto’s): ‘De concurrentie voor de soevereiniteit van kunstmatige intelligentie tussen individuele landen is naar mijn mening de meest waarschijnlijke reden voor een derde wereldoorlog’. Musk is voor velen bekend, vrees voor technologie hoort niet bij hem. (…) Musk heeft nu een fonds gelanceerd en meer dan een miljard dollar bij elkaar gebracht om de bedreigingen van kunstmatige intelligentie te bestrijden. Ik vind het belangrijk dat we Musks argumenten serieus nemen. Ook omdat onze industrie direct wordt beïnvloed door kunstmatige intelligentie. Of meer in het algemeen omdat digitalisering duidelijk het potentieel voor beide heeft: om een menselijke zegen te worden zoals de uitvinding van wiel of boekdruk. Óf een instrument van vrijheidsontneming, uit Orwell’s voorspelling ‘1984’.”
Hij gaat verder in op de rol van technologie in een veranderende samenleving, onze afhankelijkheid van mobiele apparaten en machines. ‘Hoe voorkomen we dat we de machine de mens dient en niet andersom, vraagt hij zich af. Hij zegt: ‘mijn diepste overtuiging is: door journalistiek. Als instrument van vrijheid’.
“Journalistiek is de schijnwerper van de Verlichting, of op zijn minst de zaklamp van de mondige burger. Journalistiek betekent het vragen van ongemakkelijke vragen, het vertellen van onaangename waarheden, het opsporen van verborgen dingen – die anders in het donker zouden blijven. Journalistiek betekent ook strijd, polemiek, debat – en dus een geestelijke stimulans en een aanhoudende strijd om het juiste standpunt, de eeuwige zoektocht naar het juiste pad. Journalistiek informeert, voedt op en vormt uiteindelijk de ware soeverein van de democratie: de burger. Het zijn alleen deze verantwoordelijke burgers, en niet de gemonopoliseerde die de juiste beslissingen kunnen nemen op basis van juiste en relevante informatie en kennis. Zodat de politici die hij kiest dan de juiste koers kunnen uitzetten. Voor zelfverzekerde samenlevingen. Dat is precies waarom dictators bang zijn voor vrije drukpers.”
Journalisten maken ook fouten en dat is niet erg, vervolgt hij. Maar we moeten niet bang zijn die te maken. Hij is voor het openbaar maken van de herkomst van criminelen in berichtgeving, omdat ‘het waar is’ en om de ‘hetzes van de politieke correctheids-maffia te verstoren’.
Tot slot zijn aanbevelingen. Dit is er volgens Mathias Döpfner nodig voor de toekomst:
“We moeten vechten voor onze samenlevingen en de toekomst van de journalistiek. En een ieder van jullie kan helpen. Dit is het eerste. Het tweede is dat onze uitgeverijen een kader moeten creëren voor journalistiek die relevant en succesvol kan zijn. Mijn verzoek aan u, aan ieder van ons hier in deze zaal: In deze moeilijke, politiek zeer kwetsbare tijden creëer de voorwaarden voor vrije, kritische journalistiek om te kunnen blijven bestaan en groeien. Eigenlijk zijn de basisvoorwaarden gunstig.”
“De vloed van ‘Fake News’ heeft in de publieke opinie een renaissance van het nieuws op gang gebracht. Behoorlijke, betrouwbare feiten en exclusief nieuws zijn een begeerlijk alternatief geworden. De ‘verantwoordelijke afzender’ is weer in trek. (…) Investeer in verslaggevers die gaan waar het brandt. Investeer in onderzoeksjournalistiek en in reizen die nodig zijn. En investeer in kritische kruiskoppen, die ons soms irriteren, maar die vaak de vinger op de zere plek leggen. En vooral: investeer in uitstekende schrijvers die zo schrijven dat mensen wel verder moéten lezen.”
