Met verbazing heb ik gadegeslagen hoe Sid Lukkassen door linkse critici werd weggezet als de “rechtse vijand”, terwijl hij thema’s aansnijdt die ook voor de man op straat belangrijk zijn, zoals cultuur en identiteit. Na de val van de muur hoef je echt geen nazi meer te zijn om kritiek te mogen hebben op de marxistische denktrant. Maar dat dit de reactie is op iemand die zelf wil nadenken over grote vragen, wijst op een crisis – dieper dan financieel – waar onze samenleving nu mee kampt.
Kinderen die in één van hun klasgenoten iets raars zien waar ze geen raad mee weten, beginnen soms te pesten. Het is een uiting van kinderlijke onmacht die heel nare gevolgen kan hebben. Na de uitzending van Buitenhof waarin Sid Lukkassen debatteerde met Caspar Thomas, wordt Sid eigenlijk gewoon uit de linkse media weggepest. Is dat nodig?
Een eerste pesterij is om het begrijp cultuurmarxisme weg te zetten als een complottheorie. Maar dat het marxistische schema van een onderdrukte bevolkingsgroep (werkers) die door sociale verandering bevrijdt moet worden, achtereenvolgens is toegepast op vrouwen, homoseksuelen en nu transseksuelen, is academisch gezien zo klaar als een klontje. Het is één van de vele uitlopers van het ideologisch denken uit de achttiende en negentiende eeuw, dat nodig aan herziening toe is.
Iedere ideologie verabsoluteert één menselijke eigenschap in een bepaald maatschappelijk gebied. Tot de meest invloedrijke ideologieën behoren het positivisme, het liberalisme, het nationalisme en het marxisme. Grofweg benadrukt positivisme de rede gekoppeld aan experimentele bewijsvoering, in gebieden als natuurwetenschap en recht. Het liberalisme benadrukt menselijke vrijheid in het economisch en politiek leven. Het nationalisme benadrukt culturele identiteit in de politiek. Marxisme benadrukt sociale machtsverhoudingen, en wil die verwijderen door de verandering van sociale structuren. En alle ideologieën beloven een aards Utopia van bijvoorbeeld vooruitgang, algemene ontwikkeling, of een communistisch aards paradijs. Mooie verhalen, maar realistisch?
Het ideologische denken kreeg een grote klap na de wereldoorlogen. Er was zoveel optimisme over een aards paradijs ‘en nu dit!’ ‘Een echte crisis!’ Hoe kom je daaruit? Daarop zijn grofweg drie antwoorden. Het eerste antwoord is: de ideologie is niet radicaal genoeg toegepast, het moet radicaler. Dit is het antwoord van Hitler, Stalin, Mao, etc. We weten waar dat toe geleid heeft. Geen fijn antwoord dus.
Het tweede antwoord is: al dat denken heeft ons alleen maar ellende gebracht, als we vrede willen, moeten we stoppen de wereld in een ‘groot verhaal’ te vangen. Deze verhalen moeten worden ‘gedeconstrueerd’, oftewel: ze zijn zinloos. Kortom, laten we vooral ophouden met nadenken, en nihilist worden. Dit is het postmoderne antwoord.
Maar is er nog een derde alternatief? Jazeker, het is een overbekend antwoord, maar helaas een antwoord dat veel mensen zenuwachtig maakt. Het is het antwoord van bijvoorbeeld Newton, die het nadenken over God en de schepping zag als zijn religieuze plicht. Het is het antwoord van eindeloos veel christelijke humanisten die zich hebben laten inspireren door hun geloof in een liefdevolle en redelijke God, en zich van daaruit ook uitgenodigd voelden om het beste van het denken uit de klassieke oudheid tot zich te nemen. Het is een uitnodiging om de samenhang der dingen beter te proberen te doorgronden, zonder ooit te pretenderen het volledige mysterie van ons bestaan in één mensenhoofd te kunnen vatten.
Deze derde oplossing staat nu voor de uitdaging om haar ‘systemische visie’ op de mens (‘systemisch’ wil zeggen: een visie waarin alle aspecten als systeem samenhangen) steeds verder te ontwikkelen, waarin alle menselijke eigenschappen en maatschappelijke gebieden die de ideologieën aandragen op passende wijze geïntegreerd worden. Een visie waarin menselijke rede, natuurwetenschappelijke inzichten, vrijheid, culturele identiteit, en sociale verhoudingen in het politieke, economische, en wetenschappelijke leven geïntegreerd worden. Maar ook een visie die niet blind is voor de persoonlijke aard van de mens, het belang van zelfontwikkeling, en het belang van relaties met andere mensen en met God. En een visie waarin het menselijk gezin gevormd door man, vrouw, en kinderen centraal staat.
Dit derde alternatief is niet direct het alternatief van Sid Lukkassen. Het is wel mijn alternatief. Is dat voor mij een reden om Sid weg te pesten door hem rechtse complotdenker, paranoïde alu-hoedje, omgevallen boekenkast, of nazi-vriend te noemen? Dat mag ik niet hopen! Ik wil hem alleen maar aanmoedigen om zijn vorm van humanisme diep te doordenken.
Tegen Sids critici zou ik willen zeggen: waar zijn jullie bang voor? Wordt het niet eens tijd dat we de ideologisch gemotiveerde pesterijen achter ons laten? Van ideologie is al meer dan genoeg ellende gekomen.
Daarnaast is een op het onderwerp gepromoveerde academicus wegpesten volstrekt respectloos. Sid is iemand die verder denkt, dus luister naar hem, denk na, en denk mee. Een constructieve criticus is je beste vriend.
