Ik heb mij altijd Europeaan gevoeld en heb leven in dit prachtige, diverse werelddeel steeds als voorrecht ervaren. Een rijke historie, schitterende natuur en enorm uiteenlopende culturen binnen een dag rijden met auto of trein: Europeaan zijn betekende vrijheid. Je was onderdeel van een groter geheel, maar zonder beklemmende teugels. Het contrast met de huidige realiteit kan niet groter zijn. Van een uiterst nobel streven is Europa verworden tot een politiek doel op zich, dat nauwelijks nog iets te maken heeft met in vrijheid en vrede samenleven en handeldrijven. Het afgelopen jaar heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat morele verhevenheid en revanchisme de nieuwe kernwaarden zijn. Een trieste constatering.
Het begon met de Brexit. Na deze schokkende plotwending, wilde Brussel de ontrouwe Britten vooral zo hard mogelijk straffen. EC voorzitter Juncker besloot zelfs niet langer in het Engels te speechen. Eigenlijk hadden de Brusselse utopianen altijd al een hekel aan die dwarse Britse eilanders, nu was het ‘pay-back time’ avant la lettre. Een poging tot enige introspectie over de radicale stap van de Britten, bleef uit. ‘Fake news’ en populisme, dát waren de boosdoeners.
De verkiezingsoverwinningen van de linkse Von der Bellen in Oostenrijk, de VVD in Nederland en Macron in Frankrijk vormden de volgende stap en werden in Brussel gevierd als grote overwinning op het populisme en ultieme steunbetuiging voor “het Europese project”. Eindelijk was er mandaat om echt werk te maken van politieke integratie. Dat vele miljoenen Europeanen vóór FPÖ, PVV en Front National of anderszins tégen meer Brussel stemden, werd genegeerd.
De verkiezing van Trump vormde de apotheose. Dat zo’n lompe, domme man president kon worden van het machtigste land ter wereld (al decennialang financier van onze veiligheid, maar dat terzijde) leidde in Brussel tot ontsteltenis. Met een ongekende uiting van moreel superioriteitsgevoel werd Trump duidelijk gemaakt dat zijn primitieve gedachtegoed hier in Europa op fel verzet zou stuiten. Europa, dat het normaliter echt nergens over eens kan worden, bereikte eindelijk eenstemmigheid. Het is exemplarisch dat Europa zich vooral verenigt in afkeer en morele verhevenheid jegens Trump, niet in eigen ideeën of besluiten.
Afgelopen week berichtten de media over de vermeende Europese lente. Juncker denkt de wind in de zeilen te hebben en wil dit momentum omzetten in daden. Het commentaar van Trouw vond dit zelfs getuigen van lef. Ik zelf moest zijn plannen echter twee keer lezen. De rode draad: meer Europese integratie, meer nieuwe lidstaten en, ondanks nog altijd onhoudbare financiële problemen in Zuid-Europa (denk: torenhoge staatsschulden, dito begrotingstekorten en slechte leningen), doodleuk een plan voor Eurobonds. Een financiële constructie om politieke integratie te verwezenlijken. Hebben we dan niets geleerd van de euro? En denkt de commissie werkelijk dat alle euro-kritische Europeanen ineens samen met de onvrede over het Brusselse dedain als bij toverslag verdwenen zijn? De plannen van de Europese Commissie zijn een spijtige cocktail van arrogantie en onwetendheid. Enerzijds is Brussel zó overtuigd van het eigen gelijk, dat iedereen die minder Brussel wil als populist wordt neergezet. Anderzijds hebben de Brusselse politici al vijfentwintig jaar geen supermarkt van binnen hebben gezien, laat staan een Front National of PVV stemmer gesproken over zijn of haar beweegredenen. Wat ooit een schoolvoorbeeld was van een geslaagd supranationaal politiek project, is verworden tot een ordinaire ‘bubble’.
Don’t get me wrong. Ik houd nog altijd van Europa. Wanneer de Brusselse politici echter op huidige voet doorgaan en persisteren in morele verhevenheid, dedain voor mensen die een andere koers willen varen en het coûte que coûte streven naar meer politieke integratie, wacht een roemloos einde voor de EU, in het gunstigste scenario. Dus Brussel, wijzig koers voor het te laat is! Want zonder wat meer bescheidenheid, zelfreflectie en ontvankelijkheid voor kritiek, zijn een nieuwe financiële én een politieke crisis onafwendbaar, maar bovenal zal het oordeel van de kiezer de volgende keer wel genadeloos zijn. En dat zou ik toch zonde vinden.
