In 1922 verscheen de roman De stad zonder joden van Hugo Bettauer (1872-1925), een jood uit Wenen, journalist, schrijver van vier tot vijf bestsellers per jaar en uitgever van een voor die tijd zeer gewaagde weekblad: Hij en Zij, revue voor cultuur en erotiek. Dit weekblad had een oplage van 60.000 exemplaren na een proces tegen de redacteur, dit ‘joods varken’ dat verbannen moest worden. Bij de aanklacht speelden de uiterst conservatieve kerkelijke autoriteiten een belangrijke rol. Bettauer werd vrijgesproken.
De stad zonder joden was een politieke satire en is deze maand voor het eerst in het Frans uitgegeven. Het gaat over de stad Wenen waar een grote economische en sociale crisis is uitgebroken. De autoriteiten komen tot de conclusie dat om uit het verval te komen, alle joden moeten worden gedeporteerd. Het Oostenrijkse parlement stemt voor de uitzetting van de joden en de Verenigde Naties zijn het er ook mee eens. Er worden vanuit de omringende landen treinstellen gehuurd om alle joden naar het Oosten te deporteren. Mein Kampf, dat drie jaar later verschijnt, bracht in dit verband niets nieuws. Bettauer had met zijn ingeving om joden in treinwagons naar het Oosten te deporteren een profetische gave.
Daarna begint de satire. De joden moesten namelijk weg omdat Oostenrijk ‘un pays de merde‘ is, een rotland of letterlijk vertaald ‘een strontland’. De Oostenrijkers kunnen niet op tegen de intelligentie en het initiatief van de joden. Zij voelen zich daardoor minderwaardig. De wet om de joden te deporteren en het antisemitisme in het algemeen zijn een gevolg van dit minderwaardigheidscomplex.
De gevolgen van de verbanning van de joden blijken echter zeer nadelig te zijn voor de bevolking. De joden verdienen weliswaar veel geld, maar ze geven ook veel geld uit. In Wenen consumeren de mensen niet meer. Café’s en restaurants in de hoofdstraten moeten een voor een sluiten. De werkloosheid stijgt. Het geld devalueert. Iedereen slentert rond in onverslijtbare flanellen jurken en lederhosen. Er is geen opera meer. Zelfs de prostituées klagen. Wenen lijkt niet meer op een hoofdstad, maar eerder op een boerendorp waar de ganzen op straat lopen.
Het volk komt er nu achter wat de gevolgen zijn als de ‘joodse gist’ uit de samenleving verdwijnt. De bevolking eist dat de joden terugkomen. Het boek eindigt met een toespraak van de burgemeester van Wenen als de eerste joden terugkeren. Hij spreekt hen toe met ‘Lieve joodse vrienden’.
Deze fabel van Bettauer houdt een optimistische boodschap in: er is een grens aan het antisemitisme, zodra de mensen in het dagelijks leven ervaren wat de joden voor hen betekenen. In 1923 leefden in Wenen 201.513 joden op een bevolking van 1.865.780. Dat is één op de negen inwoners.
Dit boek was voor het opkomend nationaal-socialisme volstrekt politiek incorrect. Bettauer werd op 10 maart 1925 in zijn redactiekantoor door een nazi vermoord. Tijdens het proces oordeelde de rechter dat de dader psychiatrisch gestoord was. Na achttien maanden liep de moordenaar weer vrij rond. Dit roept associaties op met ’Charlie Hebdo’ en de ’psychiatrisch gestoorde’ terroristen van tegenwoordig.
Wie is de huidige Bettauer en welke vergelijkbare satire zouden we in deze tijd kunnen schrijven? Ik verzoek de lezer de naam Bettauer in het bovenstaande te vervangen door Fortuin, van Gogh, de met de dood bedreigde Wilders of de gedemoniseerde Baudet. Wie heeft in dit nieuwe verhaal de rol van de nationaal-socialisten overgenomen en in hoeverre komt hun gedrag overeen met de nazi’s uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw? Wie is in de plaats gekomen van de conservatieve kerkelijke autoriteiten? Aan de lezer om dit in te vullen.
Een tweede exercitie zou in de vorm van een prijsvraag kunnen worden georganiseerd. Op voorwaarde dat deze wedstrijd tegelijkertijd door ThePostOnline en Joop.nl wordt uitgeschreven. Bij deze prijsvraag wordt aan de deelnemers gevraagd een verhaal te schrijven met als thema: Een stad zonder allochtonen. Onze lieve Marokkaanse vrienden mogen als ervaringsdeskundigen een verhaal over ‘Een land zonder joden’ indienen. Uit Marokko hebben namelijk, na 1948, 270.000 joden moeten vluchten. Een alternatief voor onze lieve Turkse vrienden zou zijn ‘Een land zonder christenen’. Uit de volkstelling van 1920, dus na de genocide op de christelijke Armeniërs, bleek dat er nog twee miljoen christenen waren in Turkije. Nu zijn die foetsie. Een mooie basis om een kolderiek verhaal te schrijven.
Ik wil hier benadrukken dat het bij mijn wedstrijdvoorstel niet de bedoeling is een wetenschappelijk goed onderbouwd rapport in te leveren. Het moet een grap blijven. De hoofdprijs gaat naar de auteur die het eerst wordt neergeknald.
