Besnijdenis is een immer relevant en actueel thema omdat het gaat over mannen, vrouwen, jongens, meisjes, religie, het lichaam en de integriteit ervan. Het hieronder aangehaalde interview was slechts de aanleiding om het te schrijven — het had ieder ander nieuwsbericht of artikel erover kunnen zijn, aangezien ze altijd dezelfde facetten onbelicht laten.
Onlangs kwam mij de volgende oproep ter ore: “We moeten het besnijden van meisjes niet langer ‘female genital mutilation‘ (FGM) noemen, maar voortaan de meer cultuursensitieve term ‘female circumcision‘ gebruiken.”
Een pro-besnijdenisactiviste genaamd Fuambai Ahmadu zette onder andere haar redenen hiervoor uiteen toen ze werd geïnterviewd door Tucker Carlson. Opmerkelijk genoeg was ik het wat betreft de meeste punten met haar eens, maar ik trok exact de tegenovergestelde conclusie. Carlson liet mijns inziens wat steken vallen, maar dat is voor dit verhaal minder relevant.
Ik ben net als Ahmadu voorstander van het gebruiken van dezelfde term voor het besnijden van jongens als voor het besnijden van meisjes. Wij hebben daar echter twee totaal verschillende redenen voor. Haar motief is het normaliseren van vrouwenbesnijdenis — een misleidend eufemisme overigens, aangezien het in de overgrote meerderheid van de gevallen geen vrouwen maar meisjes betreft, vaak slechts enkele jaren oud. Ahmadu is hierop een uitzondering, aangezien ze de operatie als volwassene heeft ondergaan. Dat is een belangrijk gegeven om te onthouden.
Net als Ahmadu ben ik van mening dat we besnijdenis bij dezelfde naam moeten noemen, ongeacht het (verminkte) geslacht van het slachtoffer — want dat is iemand op wie deze procedure onnodig en zonder instemming wordt uitgevoerd; ook daarop kom ik later nog terug. Of de term ‘genital mutilation‘ de lading beter dekt dan de term ‘circumcision‘, daarover kunnen we van mening verschillen (dat de termen ‘’vrouwen- en mannenbesnijdenis’ niet toereikend zijn staat buiten kijf: het soort besnijdenis waarover dit artikel gaat gebeurt bij meisjes en jongens, niet bij mannen en vrouwen).
Ahmadu merkt (terecht) op dat er ook niet moeilijk gedaan wordt over het besnijden van jongens; in de VS zijn er zelfs meer jongens en mannen besneden dan onbesneden. Ook dit gebeurt op zeer jonge leeftijd. Onverdoofd. Zij concludeert dan ook, met een (cynisch) beroep op de principiële gelijkheid van man en vrouw die wij in het Westen zo hoog in het vaandel hebben staan, dat we meisjes dus ook gewoon kunnen besnijden. Deze strategie is erg slim; er zullen ongetwijfeld hordes progressieven zijn die met de mond vol cultuurrelativistische tanden schoorvoetend zullen moeten toegeven dat het inderdaad hypocriet van ons is om onze culturele normen aan hen op te leggen, imperialistische neokolonialen die we zijn — Wij zijn immers zelf net zo erg. Well Played.
Haar conclusie is echter zowel onjuist als moreel verwerpelijk, en wel hierom: de claim dat er in de praktijk geen wezenlijk verschil bestaat tussen het besnijden van jongens en het besnijden van meisjes is juist. Sta me toe uit te leggen waarom de claim wel degelijk correct is. Het is daarvoor belangrijk om te weten dat er vier verschillende typen van vrouwenbesnijdenis zijn:
Type 1
1a: partiële verwijdering van de voorhuid van de clitoris1b: verwijdering van de clitoris met inbegrip van de voorhuid
Type 2
2a: verwijdering van de kleine schaamlippen2b: (partiële) verwijdering van de kleine schaamlippen en clitoris 2c: (partiële) verwijdering van de clitoris, de kleine en de grote schaamlippen
Type 3
3a: Het dichtnaaien van de vagina en het verwijderen van de kleine schaamlippen, met of zonder inbegrip van verwijdering van de clitoris
3b: Het dichtnaaien van de vagina en het verwijderen van de grote schaamlippen, met of zonder inbegrip van verwijdering van de clitoris
Type 4
Alle andere procedures waarbij de vrouwelijke genitaliën onnodig worden bewerkt, zoals (door)prikken, schaven, snijden, schuren of handelingen die anderszins littekenweefsel achterlaten
Tegenover vier soorten besnijdenis van meisjes staat één type besnijdenis voor jongens: het verwijderen van (een deel van) de voorhuid, waarna de eikel onbeschermd is tegen prikkels. Dit gebeurt doorgaans op zeer jonge leeftijd, soms niet lang na de geboorte, soms later in de jeugd, en zo nu en dan op volwassen leeftijd (na het achttiende levensjaar). Dit is ook de leeftijd waarop mensen geen toestemming meer van hun ouders nodig hebben om een tatoeage of piercing te kunnen laten zetten.
Het verschil met besnijdenis bij kinderen is echter dat het behalve onomkeerbaar ook onvrijwillig is. Wie zelf als gevolg van een nogal religieuze bevlieging, een psychotische episode, een verloren weddenschap, toetreding tot een gang, een laag zelfbeeld of gewoon omdat ‘ie het mooi vindt, zijn lichaam op wat voor manier ook wil mutileren of ondertekenen en daartoe een arts of andere professional bereid vindt, mag van mij z’n vrolijke gang gaan. Bewerk je schedel met een soldeerbout, ram een kram door je scrotum, doorboor je oor en hang de gaten vol met ringen, fietssleutels en juslepels, jas dertien veiligheidsspelden door je clit of laat je tong over de lengte splijten om te kunnen doen alsof je met z’n drieën tegelijk aan het tongzoenen bent. Mensen zullen heus niet denken “Zo, dát is een bijzonder iemand, ik ben benieuwd wat hem ertoe bracht ‘Go Ahead Eagles’ op z’n voorhoofd te tatoeëren.”
Maar het gaat om besnijdenis. Eén van de argumenten die wordt aangevoerd om de verschillende manieren waarop we kijken naar besnijdenis van jongens en van meisjes kijken te verklaren, is dat er bij meisjes iets cruciaals (de clitoris) wordt weggenomen, terwijl er bij jongens slechts een beetje genitale parafernalia wordt verwijderd. De voorhuid is ook maar een stukje huid.
Zoals duidelijk is geworden in het eerste deel van deze tekst, zijn er vele vormen van besnijdenis. In een aantal van deze vormen wordt de voorhuid van de clitoris of worden delen van de schaamlippen verwijderd. Dit is niet wezenlijk anders dan het verwijderen van de voorhuid van de penis: er wordt een deel van de genitaliën weggesneden, zonder dat daar een goede reden voor is. Ter nuancering: er bestaan inderdaad andere redenen om de voorhuid van de penis (gedeeltelijk) te verwijderen die situatie-afhankelijk zijn, zoals wanneer een jongen wordt geboren met een te nauwe voorhuid. Dat is een medische aangelegenheid, waarin er een afweging wordt gemaakt tussen de gevolgen van niet ingrijpen (gezondheidsrisico’s) en wel ingrijpen (verlies van een deel van de sensatie in de penis en de risico’s die het ondergaan van een operatie met zich meebrengt). Dit is nadrukkelijk niet het type besnijdenis waarover deze tekst gaat. We spreken hier over religieuze of cosmetische verwijdering van een deel van de genitaliën, een procedure die riskant is en per definitie verlies van sensatie met zich meebrengt. Dit komt ten dele door het feit dat met het verwijderen van de voorhuid een aantal zenuwuiteinden verwijderd wordt, en omdat de clitoris of eikel bloot komt te staan aan een grote hoeveelheid extra prikkels, waardoor de gevoeligheid afneemt — langdurige prikkeling kweekt eelt.
Een andere belangrijke reden om niet te besnijden is het feit dat het ondergaan van een dergelijke operatie in zo’n vroeg stadium van het leven de besneden persoon kan traumatiseren. Hier is onderzoek naar gedaan: een zuigeling werd in een MRI-scanner geplaatst om de neurologische effecten van een besnijdenis te meten. De resultaten lieten zien het brein van het jongetje werd gefrituurd in cortisol en dat het kind traumatische hoeveelheden pijn te verduren kreeg. Er zijn redenen om aan te nemen dat een traumatische pijnervaring toxische effecten heeft die blijvende gevolgen heeft voor de structuur van de hersenen. Een veelgehoorde tegenwerping is dat het kind hier later niets meer van weet, ongeacht het feit dat een besneden penis objectief minder genot oplevert dan een intacte. En dat klopt.
Maar voordat we ons tevreden stellen met de stelling dat deze epistemologisch onmogelijk met elkaar te vergelijken zijn, dienen we het volgende te overwegen: omdat de besnijdenis tijdens een dermate vroege levensfase gebeurt dat de jongen tegen de tijd dat hij seksueel actief begint te worden het verschil niet zal merken, kunnen we opmerken dat hetzelfde argument net zo eenvoudig gebruikt kan worden om iemands oorlel af te hakken. Of een pink. Of een clitoris. Later merken ze het verschil toch niet? Datzelfde argument geldt namelijk ook voor het uitdrukken van sigaretten op een baby van drie weken oud. Ik denk niet dat daar veel voorstanders van zullen zijn.
Er is namelijk een relevant verschil tussen besnijdenis en willekeurige verminking: het verwijderen van de voorhuid van de penis zorgt ervoor dat er minder vuil achter kan blijven zitten. Achter dat wat er niet zit, kan ook niets blijven zitten. Volkomen redelijk. En misschien van toepassing in een woestijn zonder warm en koud stromend water, toevallig ook de situatie waarin deze praktijk werd verplicht, in heilige boeken waaraan we later niks meer aan mogen veranderen — want ook dat staat in die boeken.
Gelukkig heeft God sindsdien de douche, milde sanex douchegel (ideaal voor je lul) en het vermogen om af en toe even onder je voorhuid te kijken om de daaronder opgehoopte onwelriekende kaaspus los te krabben (eventueel met behulp van een zacht champignonborsteltje indien je duimnagel ontoereikend blijkt). Een kind kan de was doen — letterlijk.
Zouden we preventief blindedarmen willen verwijderen bij kinderen omdat die ontstoken kunnen raken? Of alle tanden trekken en ons kind een mooi kunstgebitje aanmeten, omdat dat nu eenmaal hygiënischer is? Volgens mij niet. Als je je zoon zijn tanden kan laten poetsen, kan je hem ook zijn lul laten wassen. En we leren onze dochters toch ook om hun vagina schoon te houden: ‘van voor naar achter afvegen’, ‘handjes wassen na het plassen’, and all that jazz?
