Het is duidelijk dat de formerende partijen de electorale lessen en aanwijzingen uit het verleden niet (willen of kunnen) onderkennen. Maanden overleggen om tot een dichtgetimmerd regeerakkoord te komen is anno 2017 in Nederland een garantie om snel veel van de eigen kiezers teleur te stellen.
Men sluit immers op nogal wat punten compromissen, waar een deel van de eigen aanhang niet zo blij mee is. Misschien niet direct na het aantreden van het kabinet (dan komen er vaak een soort wittebroodsweken, met name doordat er een groot aantal nieuwe bewindspersonen komen, waar de kiezers kennis mee maken). Dat haast onvermijdelijke verlies zal zorgen voor een extra druk op het kabinet, waardoor de kans groter wordt dat het de rit niet uitzit. Vergeet ook niet dat in maart 2019 de verkiezingen zullen zijn, waarna een nieuwe Eerste Kamer aantreed. Maar ook als ze wel de eindstreep halen is het eigenlijk wel zeker dat de vier regeringspartijen samen bij de volgende verkiezingen fors gaan verliezen. Een patroon dat zich dus al via de gemeenteraads- en provinciale statenverkiezingen die in 2018 en 2019 plaats vinden, zal aandienen.
Terwijl ons parlementaire stelsel er volledig op gericht is meerderheden binnen het parlement tot stand te brengen, vraagt het electorale landschap om een aanpak, die er veel meer op gericht is om draagvlak voor besluiten de krijgen onder de bevolking, los van welke partij zij op dat moment steunen (of bij de vorige verkiezingen steunden).
Een dichtgetimmerd regeerakkoord is haast een garantie dat in de Tweede Kamer bij belangrijke onderwerpen een kleine meerderheid (van de 4 regeringspartijen) voor zal zijn en vrijwel alle andere partijen tegen.
Op geen enkele manier zal dat een situatie scheppen waar er gepoogd wordt draagvlak (dus forse meerderheden) onder de bevolking te genereren. Dat wordt nog extra geaccentueerd door het feit dat de groep kiezers, die zich toch slecht vertegenwoordigd voelen door bestuurders (kiezers van PVV, SP, 50PLUS en Forum voor Democratie), het gevoel zullen blijven houden dat ze in het bestuur worden genegeerd.
Er was weinig fantasie nodig sinds 2013 om het soort uitslag te verwachten die we in 2017 hebben gekregen. (De uitslag van 2012 werd eigenlijk atypisch doordat de verkiezingsuitslag gedomineerd werd door de tweestrijd Rutte-Samsom, zodat we deze uitslag van 2017 al langer hadden kunnen verwachten. Er lijkt in politiek Den Haag weinig gedaan te zijn om te anticiperen op een dergelijke situatie en hard te gaan werken aan enerzijds de verandering van ons stelsel en anderzijds aan een andere politieke cultuur.
De totaal andere samenstelling van het electoraal, het feit dat een steeds grotere groep zich niet vertegenwoordigd voelt door ons bestuur, en de daarmee samenhangen grote verschuivingen in partijvoorkeur vragen om een ander antwoord uit Den Haag dan een soort regeringsvorming, die sprekend lijkt op hoe het 40 of 50 jaar geleden toe ging.
Je kunt er zeker van zijn dat het zal leiden tot een verdere fragmentatie van het electoraat en verkiezingsuitslagen die het nog moeilijker zullen maken om op de oude manier een stabiele regering te vormen.
Zowel de verkiezingsuitslag als deze lange formatie is een aanwijzing dat we ten aanzien van ons parlementaire stelsel inmiddels in Alarmfase 3 verkeren.
Zolang men dat in Den Haag niet beseft en men zowel bij de vorming van het kabinet als bij de inrichting van ons parlementaire systeem, vasthoudt aan het verleden en geen stappen neemt om in te spelen op die sterk veranderde electorale omstandigheden, zal het in slow-motion onderuitgaan van ons parlementaire stelsel voortduren.
Via Peil.nl zijn een 30-tal stellingen aan de kiezers voorgelegd, waaruit blijkt hoe onze partijstructuur niet meer past bij de hybride opvattingen van de Nederlanders anno 2017. (pdf) Als er geen ingrijpende veranderingen vinden in ons politieke stelsel en politieke cultuur zal onze ineenstorting van ons parlementair systeem in slow motion voortduren.
