Catalonië is een van de 17 autonome regio’s van Spanje. Het is een van de drie welvarendste regio’s. Catalonië is van oudsher een van de meest industriële regio’s van Spanje. Catalonië zorgt voor ongeveer 20% van het Spaanse bruto binnenlands product, terwijl het met 7,5 miljoen inwoners 16% van de bevolking huisvest. De belangrijkste industrieën zijn de bouw, textiel, dienstverlening en toerisme. De Catalanisten zien Catalonië al sinds de 18e eeuw liefst onafhankelijk.
Volgens het ‘Autonomiestatuut van Catalonië 2006’ werd het niet alleen als een van de zeventien autonome regio’s van Spanje beschouwd, maar ook als een nationaliteit. Dit heeft de Spaanse regering nota bene zelf gezegd, hiermee Catalanen ‘op het spek bindend’. Het is nu echter geen apart land, maar een onderdeel van Spanje. De Spaanse regering heeft hier bovendien aan toegevoegd dat deze benoeming als ‘natie’ puur taalkundig is en politiek of juridisch van geen enkele waarde, aangezien de Spaanse grondwet slechts één natie erkent: het Koninkrijk Spanje.
Deze toevoeging heeft het streven naar onafhankelijkheid aangewakkerd. Op 1 oktober 2017 stemde de Catalaanse bevolking alsnog door middel van een referendum over de vraag of het onafhankelijk van Spanje wilde zijn. De Spaanse regering en het grondwettelijk hof beschouwden dit als illegaal. Spanje is inconsequent geweest: eerst Catalonië een natie noemen, maar als deze regio de daad bij het woord voegt zegt Spanje: “Maar zo hebben we het niet bedoeld!”
Volkenrechtdeskundigen weerspreken dat Catalonië volkenrechtelijk geen aanspraak kunnen maken op autonomie.
Als oorzaak van de opstandigheid wordt door historici genoemd dat deze provincie een hele lange eigen traditie, taal en cultuur heeft. Na Franco was beloofd dat men de eigenheid daarvan ten volle zou mogen genieten. In plaats daarvan ervaart men een steeds centralistischer beleid vanuit Madrid. Daar komt bij dat Catalonië getroffen is door crisis met een hoge jeugdwerkloosheid, een verloren generatie. Hier wreekt zich Schengen en de economische drijfkracht van werkgelegenheid naar de sterke delen binnen de Europese Unie.
Het gevaar van opsplitsing bestaat binnen nationale staten naar regio’s: Catalonië, Bretagne, Baskenland, Vlaanderen, Wallonië, Noord-Italië, Wales, Corsica. Dit zijn regio’s die te lijden hebben onder de crisis en Schengen. Europa zou een verzameling regio’s worden. Het kan ook met een sisser aflopen. De Europese Unie kan hier weinig bemiddelen. Het heeft boter op het hoofd. De belofte was: dank zij de Europese Unie geen oorlog meer in Europa!
De euro heeft het een stuk makkelijker gemaakt voor regio’s om zich af te scheiden. Als Spanje nog de peseta had gehad, dan was het een stuk lastiger geweest voor Catalonië om af te scheiden. Men had dan een eigen munt moeten creëren. Afscheiding kan nu, met dank aan de Europese Unie, een relatief bescheiden ingreep zijn.
Merkwaardigerwijs laten kosmopolieten die contra de natiestaat zijn, juist nu weten dat Catalanen zich moeten neerleggen bij het feit dat Catalonië een onderdeel vormt van de natiestaat Spanje. Het lijkt inderdaad verstandig dat Catalonië bij Spanje blijft, maar een maximaal mogelijke onafhankelijkheid krijgt binnen de natiestaat Spanje. Het blijkt maar weer eens hoe sterk culturele gevoelens zijn.
Het is de zoveelste ‘wake-up call’ voor de EU. De EU dient enkel de belangen te dienen van regio’s en natiestaten die ze niet afzonderlijk kunnen behartigen, zoals veiligheid en bescherming, milieu, verkeer, communicatie, onderzoek en gelimiteerde economische samenwerking.
