Sid Lukkassen is leuk. Sid Lukkassen is slim. Bij Lukkassen vliegen de Duitse geleerden je om de oren- en dat, lieve lezers, zijn er nogal wat. Ook de term ‘avondland’ valt regelmatig. Een begrip dat allerlei vergezichten openbreekt, althans bij mij. Opvallend trouwens dat de enige naam die telt, Nietzsche, door zowel voor- als tegenstanders van cultuurnivellering alleen in de hoogste nood wordt aangevoerd, en dan ook nog maar als wegbereider voor 20ste eeuwse nostalgici. Terzijde: Nietzsche was dat natuurlijk allemaal ver voorbij- óók het cultuurpessimisme, terwijl hij in de afgrond tuurde van toekomstig nihilisme.
Over avondland gesproken, een vraag voor onze tijd. Kan het Europese ideaal, voor zover zij een ideaal is, in een of andere levensvatbare vorm voortbestaan binnen de context van een Europese Unie (of welk ander kunstmatig supranationaal construct dan ook)? Dat is de vraag die thans ter beantwoording voor ons ligt. Een vraagstuk om van te smullen, althans voor elke amateur-avondlandicus gespecialiseerd in horizonten, maar waarvan eerst moet worden opgehelderd wat dat nu helemaal is, dat Europese ideaal.
Zoals Lukkassen in één van zijn formidabele longreads voor TPO betoogt, komt men niet toe aan een wezenlijk debat over de toekomst van cultuur in het Europa als men niet eerst een poging doet om Oswald Spengler ter hand te nemen. Een kritiek die de pleitbezorgers pogen te pareren met de leus: “Spengler is eng!”, aangelengd met een welluidend “zonder Europese Unie, Hitler wederom!”.
Ook wordt ons onwetende engdenkers regelmatig op het hart gedrukt dat “een sterke Europese Unie nodig is om een gezamenlijke vuist te kunnen maken tegen Rusland en China.” Alsof dat niet met evenveel gemak aan individuele lidmaten kan worden overgelaten, en alsof de gebalde vuist van, zeg, Duitsland minder gewicht in de geopolitieke schaal zou leggen dan de absintadem van Jean-Claude Juncker.
U, ik, en de overbuurman weten natuurlijk dat de medicijnmannen van de Europese heilstaat een kwade dronk schenken. En een kind weet dat Europa- een gedoemd project, voornamelijk maar niet uitsluitend aangemoedigd wordt door een gedoemde tak van het politiek bedrijf: de sociaaldemocratie. Iedereen voelt wel aan dat het project ten einde loopt, want je moet wel last hebben van een fikse neusverstopping om niet stijl achterover te slaan van de grafdampen die thans van het Grote Europese Project afslaan De voortekenen des bederfs reeds vooraangekondigd door het massale afsterven der sociaaldemocratische restvoorraden in dit tweede decennium van de 21ste eeuw, hoewel zij haar huid duur zal verkopen.
Als je denkt dat het post-Brexit gesteggel al erg is, maak dan je borst maar nat wanneer (niet ‘als’) de pleuris uitbreekt die gepaard zal gaan met toekomstige uittredingen, en waarvan het niet de vraag is óf zij zullen plaatshebben maar wanneer. Want als het erop aankomt verkiezen mensen de rede over de waanzin, gezond verstand boven bijgeloof, het land boven de natie, en de natie boven een of ander top-down aangestuurd transnationaal imperium.
Wat anders is het Europese project bij nadere beschouwing dan de zoveelste historische poging om het duizendkoppige fabeldier dat Europa is met duizend touwtjes en lusjes samen te knopen tot iets dat op een eenheid lijkt, of moet lijken, terwijl het in werkelijkheid neerkomt op een nogal vormloze moloch, een staat ohne eigenschaften die niemand behalve haar eigen pleitbezorgers nog aanspreekt? Maar vergist u zich niet! Die ideologisch ontheemde propagandisten van het ‘Europese gevoel’, dát zijn de eigenlijke erfopvolgers van Karel de Grote in de 21ste eeuw. Mannen van de gebiedsuitbreiding door inlijving en incorporatie, in wezen imperialistisch gemotiveerd, die zich vooralsnog onontmaskerd wanen terwijl ze zich hullen in de schutkleuren van de realpoliticus.
Terwijl pleitbezorgers van cultuurbehoud nostalgie-dronken engdenken ten laste wordt gelegd, snaaien de cultuurrelativisten zélf rijkelijk uit de trog van geschiedvervalsing. Heilsprofeten die naar hun aard blind zijn voor het gegeven dat de eigen ideologische onderbouwingen aan elkaar hangen van heilsutopieën, waarbij het venijnige ‘m overigens niet zit in de gekoesterde utopieën zelf, maar het feit dat een romantisch zinnebeeld hen het zicht op de werkelijkheid ontneemt.
Er spreekt een ernstige pathologie uit de wens om de meest uiteenlopende volkeren samen te brengen onder centralistisch gezag bij wijze van vredesreceptuur. Een vrede overigens, voor zover deze al zonder sociale wurgcontracten of vals sentiment wordt bewerkstelligd, die slechts kan dienen als sluimervuur voor toekomstige bloeddorst.
Mix het maar samen en hoop op het beste, moeten ze hebben gedacht toen de blauwdruk van de Unie werd vervaardigd: een vleermuisvleugel hier, drie baardharen van een kabouter daar, een droppel maagdenbloed, en voilà: drinkt gulzig uit de gezegende en genezende beker van de Europese heilstaat want nooit meer Hitler ofzo. Wie zo denkt is het poseren voorbij en baadt in het schelle fantoomlicht van een ontluikende gekte.
Als je de vrome voorwendselen van verstokte eurocraten wegdenkt, en de vruchten op eigen merites bekijkt, blijkt dat er geen vrucht van de eurocratische boom valt of zij heeft de vooruitgang niet bemoeilijkt. Geen decreet is uitgevaardigd, of het ging niet ten koste van werkgelegenheid. Laat dit niet zozeer worden verstaan als een hooghartig afwijzen van het andere, maar als een ten diepste gevoelde zielsverwantschap met het eigene.
Niet de ontkenning van eigenheid dus, waaruit slechts een zelfbevestigende schijnbelangstelling kan voortvloeien, maar een oprechte bevreemding die doet denken aan de verwondering die een astrofysicus moet voelen bij de ontdekking van een nieuw sterrenstelsel. In die zin zijn anti-EU-gezinde critici de meest europeesgezinde, want het pleidooi voor soeverein zelfbestuur van de een is automatisch een pleidooi voor dat van de ander.
De hoogmoed die spreekt uit de bewering dat de zogenoemde humanitaire rechtvaardigheidsidealen op een of andere manier uniek zouden zijn aan het Europese project, verraadt een obscurantistisch geloof in de eigen goede bedoelingen, maar bovenal getuigt het van een cultuurmiskenning die haar weerga niet kent; want het stambewustzijn is niet aangebracht maar ingebakken, en kan er met geen cultuurnivellerend bijtmiddel af worden geschuurd, hoezeer Oswald Spengler ook wordt weersproken (wat hij niet wordt overigens vanwege de starre weigering om zich überhaupt in de man te verdiepen). Dat men überhaupt een moreel monopolie claimt op kwesties van dit formaat, is van een hitleriaanse hoogmoed, al roepen ze Beethoven met terugwerkende kracht honderdmaal uit tot hofcomponist van de Europese heilstaat.
Maar er speelt me dunkt iets meer mee dan alleen een uit de hand gelopen messiascomplex. Iets dat verder teruggrijpt dan hoogmoed en naïviteit. Iets mystieks of esoterisch, ontsproten uit de misvatting dat het wegdenken van het stamverband genoeg is om de stam ook daadwerkelijk te laten verdwijnen, en dat zij, de architecten van dit ijle saamhorigheidsvisioen, en zij alléén zich de fakkeldragers van de Europese gedachte mogen noemen. Het eurocratische equivalent van wichelroedelopen zeg maar, maar dan aangekleed met verleende geloofwaardigheid. Dealers in onklaar gemaakte idealen.
Het avondland. Een begrip waardoor ik langzaam, heel langzaam, wordt opgevreten.
Wat is het avondland?
Ik zou het niet weten. Ik ben geen Sid Lukkassen, maar ik voor mij stel mij het ongeveer als volgt voor: als de Europese volkeren niet binnen korte tijd hun respectievelijke identiteiten terugkapen van de mystieke wensdenkers, dan is het gedaan met Europa als geheel en treedt de nacht in.
Laat ik mij dus, als de amateur-avondlandicus die ik ben, eens omhangen met bladeren van laurier en de zonsondergang gadeslaan met bloeddoorlopen ogen. Voor zover de mist het toelaat.
