De Helderse gemeenteraad staat slecht bekend: hier wordt gevochten over alles. Een voorbeeld is de vraag of er een nieuw stadhuis moet komen. De ene helft van de gemeenteraad roept dat Den Helder geld over de balk smijt als er een nieuw stadhuis komt, de andere helft dat een renovatie van het bestaande stadhuis geldverspilling is. Bij het Rob Scholte Museum speelt hetzelfde: dit museum moet volgens sommigen alle ruimte krijgen, volgens anderen moet het zo snel mogelijk weg. Een tussenweg of een compromis? Daar hebben ze in Den Helder nog nooit van gehoord.
Als je in Den Helder in de oppositie zit, stem je principieel tegen de voorstellen van het college. De coalitiepartijen moeten elkaar dus ‘stevig vasthouden’ want anders bereiken ze niks. De fractiediscipline is bij zowel coalitie als oppositie sterk. De wethouder noemt dit ‘besturen vanuit macht en niet vanuit inhoud’. De gemeenteraadsleden vinden zichzelf erg belangrijk omdat ze het hoogste bestuursorgaan van de gemeente vormen. Ze eisen op hoge poten dat er naar hen wordt geluisterd. Zíj zijn de baas en niemand anders.
Een oud-wethouder herinnert zich hoe irrationeel dit alles kan uitpakken. Er is voor Helderse raadsleden altijd wel een reden om tegen een voorstel te zijn: ‘het is gewoon niet de bedoeling constructief met voorstellen om te gaan.’ Als een voorstel sneuvelde, vroeg de wethouder hoe hij het voorstel zou kunnen aanpassen om wel steun van de oppositie te krijgen. Als hij die suggesties opvolgde, waren er al snel weer andere redenen om het nieuwe voorstel alsnog af te schieten. Zo zitten discussies vroeg of laat helemaal vast, zegt hij.
Een raadslid zit al tien jaar in de Helderse politiek en denkt dat dit gedrag voortkomt uit diepe frustratie. Een andere oudgediende noemt het ‘een zucht naar erkenning’. Het is een lelijk verwijt aan hun collega’s: als je maatschappelijk niets hebt bereikt, of als je ontevreden bent over je prestaties, is de Helderse gemeentepolitiek een manier om jezelf te rehabiliteren. In de gemeenteraad stel je immers wél iets voor: je bent het hoogste bestuursorgaan, het college moet naar je luisteren en dus ben je plotseling alsnog succesvol geworden.
Frustratie en zucht naar erkenning leiden nooit tot inschikkelijkheid, goede omgangsvormen en compromisbereidheid, denkt een raadslid. Het leidt eerder het omgekeerde.
Alle ruzies hebben volgens meerdere raadsleden een duidelijk aanwijsbare oorzaak: Den Helder is dé marinestad van Nederland en daarmee drukt de marine een belangrijk stempel op de hele Helderse samenleving. Een wethouder meent de rol van de marine zelfs te kunnen zien in de structuur van de straten in de naoorlogse wijken: hier zou zichtbaar zijn waar ooit de hogere en lagere marineofficieren woonden. Op dezelfde manier zou de marine op de achtergrond een rol spelen in de Helderse gemeentepolitiek. Of beter: de marine-achtergrond van meerdere raadsleden doet dat.
De rol van de marine is onderwerp van speculatie. Een raadslid denkt dat militairen goed kunnen vertellen ‘hoe dingen moeten’. Hun uitgangspunt zou zijn dat zij alles weten en iedereen die hen tegenspreekt er niets van snapt. Voormalige marinemensen zouden een enorme geldingsdrang hebben en dat zou met iedereen die ze geen gelijk geeft botsen. Het probleem is bovendien dat niet-marinemensen deze manier van opereren inmiddels hebben overgenomen.
Waar komt die geldingsdrang vandaan? De oorzaak zou zijn dat de marinemensen elkaar al heel lang kennen en lange tijd in een bepaalde rangorde tot elkaar stonden. Ze hebben altijd in een hiërarchie gewerkt. De officieren hadden allemaal een andere rang en moesten luisteren naar hun meerdere. In de gemeenteraad bestaat zo’n hiërarchie niet en kan iedereen zijn gram halen. Dan blijkt er soms sprake van diepe frustratie over het oude werk: iemand werd niet snel genoeg bevorderd tot een hogere rang en dat is nu aanleiding om wraak te nemen.
De marine heeft dus eigenlijk een hele positieve eigenschap: de hiërarchische cultuur remt intern het slechtste in de mens af. Een raadslid herinnert zich de uitdrukking: ‘een kleine drinker bij defensie is een grote alcoholist in de burgermaatschappij.’ Zo goed als de hiërarchie uitwerkt bij de marine zelf, zo slecht werkt deze uit na het pensioen: bij defensie moest men gehoorzamen, in de burgermaatschappij kan men zich volledig laten gaan en het gevecht zoeken met voormalige bovengeschikten.
Aangezien de marine nog lang in Den Helder aanwezig zal blijven, zal de ruziënde gemeenteraad ook niet snel verdwijnen.
Elke dinsdag op ThePostOnline: Chris Aalberts in Den Helder. Een serie over de gemeentepolitiek van de marinestad en wat de rest van Nederland daarvan kan leren.
