Niet zo lang geleden zat uw verslaggever bij de SGP-jongeren in Elburg. Ze hadden een opvallende gast: Ybeltje Berckmoes, een voormalig Tweede Kamerlid die na jarenlange anonimiteit de publiciteit zocht met een kritisch boek over de VVD. In Elburg deed ze een opvallende uitspraak: ze suggereerde dat het nuttig zou zijn als meer Kamerleden achteraf een boek zouden schrijven over hun periode aan het Binnenhof. Berckmoes denkt dat dit tot hele verrassende inzichten zou kunnen leiden. Zou het?
Berckmoes wordt op haar wenken bediend want opnieuw heeft een onbekend oud-Kamerlid een boek geschreven. Het is Roelof van Laar, die van mei 2013 tot maart dit jaar voor de PvdA in de Tweede Kamer zat. Berckmoes heeft gelijk: het is verrassend als voormalige Kamerleden met een boek komen waarin ze terugkijken op hun werk. Het geeft een heel nieuw beeld van de politiek. Een positief beeld is het niet, maar het levert zeker nieuwe inzichten op.
Van Laar hield zich in de Tweede Kamer bezig met ontwikkelingshulp. Eerlijk duurde niet zo lang geeft een beeld van het dagelijkse politieke handwerk. In een tijd waarin veel politici alleen nog dingen roepen, laat Van Laar zien hoe je kunt proberen je politieke doelen echt dichterbij te brengen. Bij ontwikkelingshulp gaat het vooral om het verschuiven van geld van het ene naar het andere potje. Van Laar was druk met het smeden van coalities om stapsgewijs dit geschuif met geld mogelijk te maken. De media haalde hij er nauwelijks mee.
Van Laar is zelf nogal onder de indruk van zijn werk. Hij kreeg ooit de prijs voor ‘Eerlijkste politicus’ en hij meldt trots dat een Nobelprijswinnaar fan van hem is. Het probleem laat zich raden: alleen Van Laar zelf is hiervan onder de indruk. Die prijs is onbelangrijk en van die Nobelprijswinnaar heeft nog nooit iemand gehoord. De vraag is dan ook waarom zijn Kamerlidmaatschap een boek rechtvaardigt.
Het motief van zijn oud-collega Berckmoes is heel duidelijk: zij wil een statement maken over politiek Den Haag. Volgens haar gaat het op het Binnenhof niet om de inhoud, maar om de beeldvorming. Fractiediscipline is alom aanwezig en ruimte voor een eigen geluid is er niet.
Berckmoes is niet de ideale vertolker van deze boodschap, want ze kwam pas met haar kritiek toen ze al bijna weg was. Men kan haar een gebrek aan inzet en politiek inzicht verwijten: Berckmoes schikte zich jarenlang wel heel makkelijk in haar rol. Toch raakt haar boek aan iets heel wezenlijks: wat is tegenwoordig nog de rol van idealen in de politiek? Doen die er überhaupt toe?
Van Laar was niet zo onbekend als Berckmoes, maar het verschil is wel minimaal. Hij laat in dit boek zien dat je ondanks je onbekendheid kunt proberen iets te bereiken, al zijn het hooguit kleine stapjes waar geen burger ooit wat van merkt. De vraag blijft of dat een boek rechtvaardigt. Bij Van Laar lijkt er sprake van twee motieven. Ze zijn allebei niet erg fraai.
Ten eerste kreeg Van Laar nauwelijks publieke waardering voor al zijn geschuif met geld. De PvdA-leden wilden hem bijvoorbeeld geen hogere plaats op de kandidatenlijst geven. Van Laar lijkt zich niet bewust van zijn probleem: burgers, partijleden en het publieke debat buiten de Kamer komen helemaal niet in zijn boek voor. De steun voor ontwikkelingshulp staat onder druk, maar woordvoerder Van Laar zweeg. Nu alsnog waardering krijgen? Get over it.
De tweede reden voor het boek staat op pagina 136. Van Laar heeft een gesprek met toenmalig fractieleider Diederik Samsom. Van Laar wil een militaire missie naar Syrië niet steunen. Samsom dreigt dat Van Laar dan geen steun meer krijgt voor extra hulp aan vluchtelingen. Van Laar stemt met veel pijn in zijn hart voor de missie. Later steunt hij de lijsttrekkerskandidatuur van Lodewijk Asscher. Eigenlijk niet vanwege Asscher, maar omdat hij niet meer in Samsom gelooft. Het is moeilijk dit niet als rancune te zien.
Van Laar zegt in het nawoord dat hij niets gemeen heeft met Berckmoes, maar dat is onzin. Ook hij ageert tegen fractiediscipline – die kwam hem opeens niet zo goed uit – en zet zijn toenmalige politiek leider negatief neer. Net als bij Berckmoes getuigt dat niet van politiek inzicht: alleen samen bereik je iets. Niet ieder Kamerlid kan even belangrijk zijn. Van Laar vond zijn gesprek met Samsom geen reden om op te stappen en voerde er intern ook geen discussie over. Dan moet je je inderdaad schikken in je rol en ophouden met zeuren.
Na het lezen van dit boek is er opeens veel te zeggen voor de aanpak van Berckmoes: zij geeft immers wél ruiterlijk toe dat ze niet geschikt was voor de politiek.
