In het volle bewustzijn mij mogelijk schuldig te maken aan verschillende vormen van micro-agressie, triggering, whitesplaining, cultural appropriation, etc, heb ik toch wat bedenkingen weten te formuleren op de holle retoriek waar de dames van de Dipsaus0-podcast ons mee weten te verrijken. De steen des aanstoots was de volgende uitspraak (vanaf 5.45) :
”Wie bepaalt of het intimidatie was? Het slachtoffer, altijd de ontvanger. Niet de zender, net als met racisme. Het gaat niet om je intentie, fok je intentie.”
Max Weber maakte in zijn boek Politiek als Beruf (1919) onderscheid tussen gesinnungsethik en verantwortungsethik. Waar de gesinnungsethik uitgaat van de intentie van een persoon om zijn handeling als goed of fout te kwalificeren, gaat het tweede begrip uit van het resultaat dat de handeling zelf teweegbrengt.
In het fragment gaan de dipsaus-dames in ieder geval bij racisme en seksisme (‘harassment’) uit van een verantwortungsethik, waarbij slechts het gevoel van het slachtoffer telt. Ook al had de (vermeende) dader geen enkele intentie met zijn daad, wanneer het slachtoffer dit zo ervaart dan is de dader per definitie schuldig. Dit is een enorm subjectieve voorstelling van zaken, die niet houdbaar is.
Een voorbeeld: u staat in de rij bij een supermarkt. Uw enige intentie is om zo spoedig mogelijk thuis te geraken, waardoor u een onbewust langdurige blik werpt op een ‘slachtoffer’ voor u in de rij, zodat u snel kunt anticiperen wanneer u aan de beurt bent. Of andersom, u staart in de ruimte, bezinnend op uw nadere taken die u gaat verrichten eenmaal thuis gearriveerd, waardoor u onbewust diegene zijn blik mijdt.
In beide gevallen zou er volgens de doctrine van de verantwortungsethik sprake van ‘harassment’ zijn, nu uw intentie er niet toe doet. Slechts het gevoel dat uw kijken dan wel ontwijken bij het slachtoffer opwekt doet er toe. Wanneer men van een gesinnungsethik zou uitgaan, zou er in een dergelijk geval door het slachtoffer geïnformeerd kunnen worden naar de intentie van de dader. Had deze daadwerkelijk de intentie om mijn blik te ontwijken, of om mij langdurig aan te staren om een of andere reden van ‘harassment’?
Dit zou vervolgens uitgesproken worden, waardoor het uit de wereld geholpen werd – op een vreedzame of meer primitieve manier. Bij de verantwortungethik is dit geen optie en bent u per definitie schuldig, en zou dit slechts kunnen veranderen wanneer u uw excuses aanbiedt – eventueel gevolgd door een herstelbetaling, afhankelijk van de doortastendheid van het slachtoffer waar u mee te maken heeft.
Deze verantwortungsethik maakt ook de ‘korte rokjes’ redenering ondeugdelijk, nu het niet gaat om de intentie van de man/vrouw/etc. die het rokje draagt, maar om het resultaat dat het opwekt bij de hongerige begluurder. Ook maakt het de hele zwarte piet discussie overbodig. Wanneer we van de vooronderstelling ‘zwarte piet is racisme’ uitgaan, zal na de verbanning van deze vrolijke kindervriend racisme niet opeens mondiaal verdwenen zijn. Het resultaat telt, toch dames?
