Heel veel fans heeft GroenLinks in Den Helder niet. De marinestad is traditioneel een VVD-bolwerk en is tegenwoordig vooral een uitvalsbasis van PVV-fans. GroenLinks heeft hier maar één zetel in de gemeenteraad en het lijkt er niet op dat dit aantal gaat groeien. Het enige GroenLinks-raadslid heeft er ook na de landelijke winst weinig vertrouwen in: ‘Den Helder is gewoon een hele rechtse stad’, verzucht Nel Dol. Het mag dus verbazingwekkend heten dat juist hier, met een minuscule GroenLinks-fractie en een beperkte achterban, maar liefst twee GroenLinks-wethouders zijn.
Den Helder schijnt samen met Utrecht de enige gemeente te zijn met twee wethouders van de partij van Jesse Klaver. Hier zwaaien Odd Wagner en Pieter Kos de scepter. De verklaring is simpel: de heren zijn wel wethouder, maar niet namens hun eigen partij. Ze willen vermoedelijk ook niet als GroenLinks-wethouder worden gepresenteerd. Ze zitten hier namens de Stadspartij Den Helder. Ze komen ook niet uit de gemeente zelf maar werden van buiten gehaald. Zo leren we over een nieuw fenomeen: de rondtrekkende wethouder. Dat blijkt een trend.
Pieter Kos was zeven jaar fractievoorzitter van GroenLinks in Leiden. In 2013 deed hij een poging partijvoorzitter te worden, hetgeen mislukte. In 2014 verhuisde hij naar Den Helder voor het wethouderschap. Odd Wagner is al ruim tien jaar wethouder. Tussen 2006 en 2014 was hij dit voor GroenLinks in Heemskerk, toen een paar maanden voor GroenLinks in Den Helder en toen die coalitie klapte werd hij kort wethouder – wederom voor GroenLinks – in Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Sinds vorig jaar is hij terug in Den Helder, maar nu namens de Stadspartij. GroenLinks vindt het geen probleem als haar leden bij andere partijen actief zijn. De partij verbiedt dat niet.
In 2014 kreeg Den Helder een regenboogcoalitie van lokale en kleine partijen. Op één wethouder na kwamen alle wethouders van buiten: naast Kos en Wagner haalde de Stadspartij iemand uit Dordrecht: Jacqueline van Dongen, en iemand uit Pijnacker-Nootdorp: Geurt Visser. Meerdere politici binnen de Stadspartij wilden expliciet geen wethouders uit Den Helder. Ze vertrouwden veel potentiële kandidaten niet.
Ze zullen het allemaal ontkennen, maar zo ontstaat in Den Helder een bestuur van wethouders met een uiterst oppervlakkige band met de gemeente. Jacqueline van Dongen bleef twee jaar wethouder, maar vertrok toen om wethouder in Zwijndrecht te worden. Ze houdt erg van ‘het stoere karakter van Den Helder’ en zal dat altijd blijven doen, mailt ze. Maar kennelijk toch niet genoeg om de periode in Den Helder af te maken. Wel woonde Van Dongen de twee jaar van haar wethouderschap volledig in Den Helder. Dat is hier niet de norm.
Wethouder Geurt Visser kwam uit Pijnacker-Nootdorp en stond nooit ingeschreven als inwoner, al huurde hij tijdens zijn wethouderschap er wel een kamer. Hij roept deel te gaan nemen aan de raadsverkiezingen in de marinestad, maar hij woont ook op dit moment gewoon waar hij woonde voor zijn wethouderschap startte: in Pijnacker-Nootdorp. Pieter Kos woont wel in Den Helder, maar vertrekt elk weekend naar eigen zeggen naar zijn gezin, want die zijn in Leiden achtergebleven. Ook voor wethouder Wagner is een uitzondering gemaakt: hij hoeft niet in Den Helder te wonen.
Een gemeenteraadslid van een oppositiepartij vindt de keuze voor wethouders van buiten de gemeente verdedigbaar. Het besturen van de stad is veel moeilijker dan raadslid of fractievoorzitter zijn. De beste wethouders zitten niet per definitie in de gemeenteraad. Hoewel dit argument zeker waar is, zien we in Den Helder vooral de nadelen. Want waarom is GroenLinks’er Pieter Kos wethouder voor een partij voor boze burgers als de Stadspartij? Raadsleden speculeren dat Kos hier alleen maar zit om straks door te kunnen als wethouder in zijn echte woonplaats. Overstappen van de ene naar de andere gemeente levert vooral wantrouwen op over iemands intenties.
Met al die rondtrekkende wethouders wordt het lokale bestuur wederom onoverzichtelijker. Het idee dat een partij een vast waardenpatroon heeft met vaste gezichten boet aan belang in. Niet alleen de partijen, maar ook de wethouders zelf worden minder herkenbaar. Immers: het gaat om mensen die op de eerste dag van hun wethouderschap geen enkel lokaal netwerk en geen enkele lokale achterban hebben. En het zijn ook mensen die in de praktijk ook zo weer weg kunnen zijn, als zich elders weer een andere functie aandient.
Elke dinsdag op ThePostOnline: Chris Aalberts in Den Helder. Een serie over de gemeentepolitiek van de marinestad en wat de rest van Nederland daarvan kan leren.
