Er zijn twee scholen. Er is de school die zegt: “Er moet meer verbinding komen in deze almaar voortpolariserende maatschappij”. Deze school beschouwt de ‘gelijkheid’ als ultiem utopisch ideaal, en zelfs als iets dat van staatswege kan worden georganiseerd. Een ieder die de dingen niet uitsluitend vanuit die gelijkheid beredeneert is een te demoniseren beoefenaar van de haatspagaat, een baarlijke nazi, en elke poging de verstikkende consensus te doorbreken een cryptofascistische list bedoeld om de naoorlogse vrede te ondermijnen.
Er is deze school, jazeker.
En dan is er de school die zegt: “Het voortdurend benadrukken van gelijkheid is een dwaas en onnatuurlijk streven, even nastrevenswaardig in feite als een haatbaard in een kindercrèche, en minstens even schadelijk.” Gelijkheid- of beter: gelijkwaardigheid- is wat deze school betreft iets dat een ieder als vanzelf toekomt, en dus onmogelijk kan worden georganiseerd van boven- of buitenaf, met de benadrukking dat alleen maximale persoonlijke vrijheid hiervoor garant staat.
Eerstgenoemde school zegt dus: organiseren, laatstgenoemde zegt: realiseren. Een belangrijk verschil.
Ik ben in principe van die laatste school. Ik beschouw gelijkheid tussen groepen ondergeschikt aan de gelijkheid tussen individuen, of beter: gelijkwaardigheid in zoverre wenselijk dat zij tenslotte voert naar volwaardigheid, en iets dat nadrukkelijk niet wordt toegekend, laat staan op enige manier kan worden afgedwongen door middel van beleid. De rol van de overheid bestaat hooguit uit het toezien op de naleving van een verondersteld ‘sociaal contract’, hoewel opgemerkt moet worden dat het klassiek liberalisme op enig moment duidelijk de macht over het stuur is verloren, en tegenwoordig niet meer weet waar het sociale contract eindigt en een soort wieg-tot-graf-nivelleringsdroom begint.
Zij, het liberalisme, is in de 21ste eeuw kortom verworden tot wat Pim Fortuyn kenschetste als bierpompliberalisme, met de geruststellende toevoeging dat de Goddelijke Kale goddank niet meer heeft hoeven aanzien hoe zelfs die afgezwakte vorm van vrijheidszin in snel tempo afbladerde tot een miezerig neomarxistisch skelet van een ideaal dat zich in niets onderscheidt van de sociaaldemocratie sedert Wim Kok.
Ik zeg wel ‘scholen’, maar het verschil van opvatting over vrijheid en gelijkheid leunt op onderling verwisselbare steunpilaren: progressief versus conservatief in de vorige eeuw, links versus rechts in de huidige: semantische woordengoochelarij die zich ten doel stelt om een balans van vrijheid en gelijkheid aan te duiden. Maar in welke schaal men die verworvenheden ook wenst te wegen, het is- in essentie- collectivisme versus individualisme. Het laatste strijdtoneel voordat de postmoderne vertwijfeling definitief plaatsmaakt voor alweer een nieuwe, vooralsnog naamloze hybride.
Kijk ze strompelen, de postmodernen, en zie hun wangen oplichten in de gouden, nageworpen gloed van de ondergaande zon. Een zon die momenteel zoveel licht afgeeft dat het hen elk zicht op de eigen ondergang ontneemt.
