Het is niet helemaal duidelijk of je om het winkelcentrum van Zoetermeer moet huilen of lachen. Aan het Stadhuisplein staan allerlei gebouwen zonder enige architectonische waarde. Hier is ook Clooney’s gevestigd, een soort grand café waar de Lijst Hilbrand Nawijn (LHN) dinsdagavond de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen aftrapt. Een man of veertig komt op het superkorte evenement af. Voor je er erg in hebt, is het alweer afgelopen. Behalve TPO en een lokaal Zoetermeers krantje heeft geen journalist er interesse in.
Hilbrand Nawijn kreeg landelijke bekendheid in 2002, toen hij voor de LPF kortstondig minister van Vreemdelingenzaken en Integratie was. Na zijn ministerschap was hij nog enkele jaren Kamerlid. In 2006 was zijn landelijke rol uitgespeeld, maar dat was niet het einde van zijn politieke carrière. In zijn woonplaats Zoetermeer begon hij zijn eigen lokale partij: de LHN. De partij bestaat twaalf jaar later nog steeds en is momenteel de grootste lokale partij van Zoetermeer. Nawijn wil in maart helemaal de grootste worden.
Zoetermeer is een van de zestig gemeenten waar Geert Wilders met een eigen lijst mee wil doen aan de verkiezingen. Nawijn zei drie maanden geleden nog dat het ‘zwaar’ zou worden met de nieuwe concurrent. Maar nu we een tijdje verder zijn is het een stuk duidelijker wat de situatie in Zoetermeer werkelijk is. In veel gemeenten lukt het Wilders niet of nauwelijks met een eigen lijst te komen vanwege een gebrek aan kandidaten. Alleen in Utrecht en Rotterdam is de deelname van de PVV zeker. Over Zoetermeer is officieel nog niets bekend.
Zoetermeer is een van de weinige gemeenten waar een afvallige PVV-kandidaat in de media kwam om te vertellen over zijn ervaringen als aspirant-raadslid. Michel Mulder was niet de enige die afhaakte: het hele traject was een demotiverende ervaring geweest. Meerdere aanwezigen bij de LHN kennen de PVV-problemen: van het klasje waarmee de PVV in Zoetermeer begon, zou niemand meer over zijn. De PVV heeft haast want nog deze maand moet ze zichzelf voor de verkiezingen registreren.
Daarmee komen we op de vraag wat Zoetermeer mist als de PVV onverhoopt niet meedoet. Het antwoord lijkt te zijn: niets. De LHN is er al.
Het probleem van de lokale PVV lijkt de dictatoriale houding van Wilders te zijn. Volgens weggelopen PVV-kandidaten uit Enschede en Purmerend werd van hogerhand bepaald dat het programma vooral over de islam moest gaan. De LHN biedt precies wat deze weggelopen PVV’ers lijken te willen: een breder politiek programma met heel soms wat opmerkingen over de islam: de LHN is niet voor islamitische scholen en wil optreden tegen moskeeën die overlast veroorzaken. Maar hier tref je de islam niet aan in speeches of op banners. ‘Moslims horen bij Zoetermeer,’ vertrouwt een raadslid me toe. De naam Wilders levert wat afkeurende blikken op.
De LHN heeft standpunten die we op populistisch rechts overal vinden: de belastingen moeten niet verder omhoog, er moet goed geparkeerd kunnen worden, cameratoezicht is fantastisch en er moet gekeken worden hoe bedrijven kunnen worden aangetrokken voor meer werkgelegenheid. Helemaal rechts is de LHN echter niet, want er is – net als bij de PVV – ook een sociale agenda: goede zorg voor de ouderen en niet bezuinigen op de jeugdzorg, zo lezen we. Het programma klinkt zo vertrouwd dat Nawijn het in nog geen kwartier kan samenvatten.
De LHN heeft wat de PVV niet heeft: een lokaal netwerk en lokale thema’s. Nawijn vertelt dat landelijke partijen alleen maar doen wat ze in Den Haag willen. Een treffender beschrijving van de PVV is nauwelijks mogelijk: een eventuele PVV in Zoetermeer is een verlengstuk van Wilders en nadrukkelijk géén burgerbeweging. De LHN doet echter wat men in Zoetermeer wil. De LHN trekt met koffie en een arreslee richting het winkelcentrum om burgers te laten vertellen wat ze allemaal willen. De partij haalt daar dan vijf voorstellen uit die ook echt te realiseren zijn.
De LHN vindt het idee dat de burger zo direct bijdraagt bijzonder, maar dat is het natuurlijk niet: lokale partijen proberen zich altijd lokaal voor te doen en proberen altijd te luisteren naar de lokale bevolking. Anders zijn ze hun bestaansrecht kwijt. In Zoetermeer laat de LHN op deze manier vooral zien dat de PVV volstrekt overbodig is: er is al een partij op populistisch rechts die soms ook sociaal uit de hoek komt. En als het moet is de LHN óók islamkritisch.
Een partij als de LHN ontstond omdat burgers dit soort partijen wel willen, maar er nooit een stabiele landelijke partij was die serieuze lokale ambities had. Zo schiepen partijen als de PVV lokale concurrenten die in exact dezelfde kiezersvijver vissen.
