Bovenstaande krachtige aanbeveling uit het onderzoek van oud topambtenaar Ruys over de problemen bij het Huis voor de Klokkenluiders wordt opvallend als een aanbeveling voor de lange termijn in het rapport genoemd en niet als de belangrijkste aanbeveling voor de korte termijn. Terwijl juist deze aanbeveling goed laat zien waar het feitelijk aan schort; een gemankeerde wet welke niet snel genoeg de prullenmand in gegooid kan worden om meer ergernis en frustraties bij klokkenluiders en haar belangenbehartigers te kunnen voorkomen. Door deze belangrijkste aanbeveling niet als meest urgente aanbeveling voor de korte termijn te presenteren maakt dit onderzoek discutabel. En voor mij als ervaren deskundige in het doorstarten van organisaties in het bedrijfsleven, tevens behoorlijk onbetrouwbaar.
Aan de inventarisatie en analyse van de problemen, in vakjargon de nulmeting, valt niets af te dingen. De oorzaken analyse van de vastgestelde problemen zijn helder en duidelijk en leiden slechts tot een eenduidige vaststelling en conclusie: een grote puinhoop binnen deze gehele, relatief kleine organisatie en dat op alle niveaus van de organisatie. Geen afdeling of onderdeel uitgezonderd. Dit alles als gevolg van een slechte compromiswet die als bouwtekening voor het Huis moet fungeren. Anders gezegd; de wet deugt gewoon niet voor wat klokkenluiders nodig hebben! En dat gegeven verhullen en toedekken als een doorstart optie van het Huis is onderzocht kan als een professionele doodzonde worden beschouwd. De beroepspraktijk leert dat een doorstart nooit kan slagen als de belangrijkste oorzaak van een organisatie in zwaar weer door een professionele onderzoeker, om bijvoorbeeld politieke redenen, niet expliciet benoemd wordt. Dan houdt je de opdrachtgever iets voor dat niet waargemaakt kan worden.
De huidige wet is tot stand gekomen als moeizaam compromis van veel politiek gehakketak om misstanden aan te kunnen pakken die het maatschappelijk belang schaden. Een wet die qua inhoud en effect slechts gekwalificeerd kan worden als een tandeloze tijger en cosmetisch doekje voor het bloeden voor klokkenluiders. Een wanproduct van wetgeving als gevolg van het als politieke partijen niet eens kunnen en willen worden om integriteit daadwerkelijk in de samenleving effectief te willen borgen. En het rapport van onderzoeker Ruys bevestigd dat nog eens glashelder. En toch gaat ook hij om de hete brei heen als het om een beter functioneren van het Huis gaat.
Zo stelt hij voor om eerst aanpassingen van het Huis aan de hand van een nog steeds gebrekkige bouwtekening (de huidige wet) door te voeren en geeft hij een aanbeveling op lange termijn om meer duidelijkheid te verkrijgen over de omschrijving van de ontvankelijkheid van onderzoek en het belang van integriteitsonderzoek als taak van het Huis ten opzichte van de huidige wet. Een wel zeer opmerkelijke volgorde in urgentie van zijn aanbevelingen…….Feitelijk niets anders dan het opnieuw vooruitschuiven van een politiek gevoelige kwestie om nu eens echt werk te maken van integriteit en een verkeerd gebruik van macht en misstanden die daarvan het gevolg zijn. De in het rapport Ruys genoemde volgorde van aanbevelingen zal onherroepelijk leiden tot een niet succesvolle doorstart.
Het fundament van het Huis dat zoveel problemen heeft veroorzaakt, de huidige wet, blijft immers gebrekkig. Ook al krijgt dat de ambitieuze naam mee van een Huis voor de Klokkenluiders 2.0. Beter is het om in een overbruggingsperiode het Huis tijdelijk te sluiten en te wachten tot nieuwe wetgeving is gemaakt. Want alleen dat kan de basis zijn van een succesvolle doorstart van het Huis 2.0.
Om daadkracht te tonen heeft de Minister van Binnenlandse Zaken Kasja Ollongren de aanbevelingen van het rapport ongewijzigd overgenomen en een interim bestuurder aangesteld. De kern van de problematiek wordt dus niet direct opgepakt en opgelost. Het snel doorvoeren van essentiële wijzigingen van de wet Huis voor de Klokkenluiders en misschien ook wel van andere wetten zoals op het gebied van het arbeidsrecht, voordat überhaupt een doorstart wordt uitgevoerd. Wijzigingen in de wet die primair tot doel moeten hebben om niet integer handelen aan te pakken en die daarnaast een effectieve bescherming kunnen bieden aan klokkenluiders. Een naamswijziging van het Huis zou ook dat primaire doel veel beter tot uitdrukking kunnen brengen; Huis van Integriteit, in plaats van Huis voor de Klokkenluiders. Want om integriteit draait het immers altijd als misstanden worden gesignaleerd.
