In tijden van identiteitspolitiek bestaan er allerlei ideeën hoe de volksvertegenwoordiging eruit zou moeten zien. Een veel voorkomend idee is dat bijvoorbeeld de Tweede Kamer of een gemeenteraad een afspiegeling van de diversiteit van de bevolking zou moeten zijn. Dit geluid komt vooral uit linkse hoek: politici zouden qua geslacht en culturele achtergrond een afspiegeling van de samenleving moeten vormen. Vanuit deze optiek is het slecht dat de Tweede Kamer momenteel geen enkele zwarte politicus kent. In Den Helder hebben ze andere problemen.
Hoe je het ook bekijkt, divers is de Helderse gemeenteraad niet. Een derde van de raad bestaat uit vrouwen. Minderheidsgroepen zijn nergens te bekennen. Dit laatste is opvallend, want Den Helder heeft een vrij grote Antilliaanse gemeenschap. De 31 raadsleden zijn roomblank. Er valt slechts één demografisch kenmerk op, maar wel een kenmerk waar het in de moderne identiteitspolitiek nooit over gaat: leeftijd. Naar schatting – openbare gegevens zijn er niet – is tweederde van de Helderse gemeenteraad de vijftig gepasseerd. Dat heeft zo zijn gevolgen.
De officiële filosofie van het lidmaatschap van de gemeenteraad is dat het om een parttimefunctie gaat. Het is een taak van anderhalve dag per week. Hoewel de praktijk vaak is dat raadsleden meer tijd kwijt zijn, is het niet de bedoeling dat ze fulltime raadslid zijn. Ze moeten in theorie ook in de maatschappij actief zijn om hun band met de bevolking te behouden. Hoe doen al die vijftigplussers in de Helderse gemeenteraad dat?
Uit hun eigen opgave blijkt dat zeker twaalf van de 31 raadsleden naast hun raadslidmaatschap geen betaalde baan hebben. Zo zijn drie van de zes fractieleden van de Stadspartij gepensioneerd, twee van de vijf leden van ‘Beter voor Den Helder’ en twee van de vier leden van D66. Bijna alle eenmansfracties bestaan uit personen die de vijftig zijn gepasseerd. Hooguit drie leden van de raad zijn onder de veertig, met als jongste D66’er Koos Papo, die feitelijk lid is van een oude mannen-fractie. Hij zit daar bijvoorbeeld samen met Frans Klut, die al zo lang in de gemeenteraad zit dat niemand nog weet hij er al sinds 1990 bij is.
De meeste raadsleden in Den Helder zijn gepensioneerd of zijn ondernemer. In de helft van de gevallen gaat het om bedrijven waarvan niet goed is vast te stellen of het betreffende raadslid er echt werkt of alleen mede-eigenaar is, of dat het bedrijf alleen op papier bestaat. In drie gevallen gaat het om ZZP-constructies waarvan collega-raadsleden vermoeden dat er nauwelijks echte omzet wordt gemaakt. Zij roddelen graag dat deze raadsleden de raadsvergoeding nodig hebben om rond te komen.
Zo komen we bij het onderbelichte gevolg van al deze vijftigplussers. Het oppervlakkige commentaar komt altijd uit de hoek van de identiteitspolitiek: het is voor jongeren niet erg aansprekend om in de gemeenteraad te gaan zitten als vrijwel alleen ouderen de zetels bezetten. De uitstraling van de raad zou zijn dat deze er niet voor iedereen is en de samenstelling zou ook zijn weerslag kunnen hebben op het beleid: worden typische jongerenonderwerpen door zo’n raad wel voldoende aan de orde gesteld? Worden jongeren wel goed vertegenwoordigd?
Toch lijkt het probleem in Den Helder veel simpeler: ruim een derde van de gemeenteraad werkt niet meer en dit kan potentieel oplopen tot de helft. Dit is een gemeenteraad die onderling niet goed samenwerkt en vooral ruzie maakt. Zie hier het echte probleem: veel van deze vijftigplussers hebben daar ook alle tijd voor. Waar jongere raadsleden ook nog voor hun kinderen moeten zorgen of aan hun gewone baan moeten denken, hebben gepensioneerden werkelijk alle tijd om elkaar de tent uit te vechten en daar ook eindeloos mee door te gaan.
Dat geldt ook als je ZZP’er bent en je hebt geen of weinig opdrachten. Het levert precies de raadsleden op die niemand wil maar die hier toch massaal zitten: mensen die er te veel tijd insteken en zich met alle details bemoeien terwijl dat hun taak niet is. Als ze het over die details oneens zijn kunnen ze vervolgens ook nog eens eindeloos ruzie maken zonder ooit een prikkel te ervaren dat ze de discussie eens moeten afsluiten.
In maart doet voor het eerst in Den Helder een Seniorenpartij mee. Je vraagt je af waarom: de Helderse gemeenteraad lijkt al sprekend op een inspraakorgaan voor senioren. Zelfs de ouderen profiteren er niet van.
Tot aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart is er twee keer per week: Chris Aalberts in Den Helder. Een serie over de gemeentepolitiek van de marinestad en wat de rest van Nederland daarvan kan leren.
