Het vestigingsklimaat in Den Helder is zacht uitgedrukt niet ideaal: de bevolking trekt weg en de komende twintig jaar lijkt nog eens een kleine tien procent van de bevolking de gemeente te gaan verlaten. De gemeente doet haar best de voorzieningen op peil te houden en Den Helder aantrekkelijk te houden. In een paar jaar tijd verrezen een nieuwe schouwburg, een nieuwe bibliotheek en een nieuw zwembad. Ook werden het stadshart en het woningbestand aangepakt. Maar de gemeente kan niet alles zelf. Zo gaat de gemeente niet over het ziekenhuis. Hoe zit dat bij het middelbaar onderwijs?
Een goede middelbare school is overal meer dan welkom. Het is inmiddels 25 jaar geleden dat Den Helder meerdere middelbare scholen kende: twee categorale mavo’s, twee technische scholen, twee huishoudscholen en twee bredere scholengemeenschappen. Dat is allang verleden tijd. Er ontstonden rond 1992 twee grote scholengemeenschappen waar alle eerdere scholen in opgingen. Jaren later fuseerden ook die scholengemeenschappen. Zo verdween iedere keuzevrijheid in de Noordkop. Er is hier maar één middelbare school.
‘Scholen aan Zee’ is het resultaat van deze fusiegolf. Een gemeenteraadslid raakt er niet over uitgepraat: het slagingspercentage is bij Scholen aan Zee uiterst laag en de kwaliteit zou onder de maat zijn. De website van de Onderwijsinspectie laat zien dat dat een oud probleem is. Al in 2008 stond een locatie van deze scholengemeenschap bekend als ‘zwak’ en dat is eigenlijk altijd zo gebleven. Er is een intensivering van het toezicht omdat de kwaliteit ‘belangrijke tekortkomingen’ vertoont, aldus de Onderwijsinspectie. Andere locaties van de scholengemeenschap scoren beter.
Leerlingen lopen niet snel weg, zo blijkt. De dichtstbijzijnde concurrent van Scholen aan Zee staat in Schagen: het Regius College. Daar komt vijf procent van de leerlingen uit het verzorgingsgebied van Scholen aan Zee: Den Helder, Julianadorp en Breezand. Dit aantal van 170 leerlingen is opmerkelijk stabiel, mede omdat Regius geen poging doet om meer leerlingen uit Den Helder te trekken. De slagingspercentages van Scholen aan Zee waren afgelopen jaar extra laag, maar de vraag is of dat effect heeft op het aantal leerlingen dat naar Schagen gaat. Dat wordt pas dit voorjaar duidelijk.
De wethouder zucht. De gemeente gaat niet over de inhoud van het onderwijs. Bij de MAVO van Scholen aan Zee is een project gesubsidieerd waarmee leerlingen in aanraking komen met de beroepspraktijk. Meer gemeentelijke bemoeienis is er niet.
Het raadslid weet te vertellen dat de voormalige directeur van Scholen aan Zee ‘een potentaat’ was. Die directeur ging in 2016 weg, maar hij werd niet door de gemeenteraad benoemd en ook niet door de gemeenteraad weggestuurd. De Raad van Toezicht doet dat. De wethouder is in gesprek met de school en er bestaat een regulier overleg, maar de gemeente kan niets afdwingen. De voorzitter van het College van Bestuur, die net nieuw is aangetreden, bevestigt dat: de relatie met de gemeente is beperkt.
Het raadslid is het daar niet mee eens: als er sprake is van ernstige taakverwaarlozing, zou de gemeente moeten ingrijpen. De gemeente is wettelijk verantwoordelijk voor ‘het in stand houden van het openbaar onderwijs.’ Volgens de Onderwijsinspectie klopt dit: de gemeente kan ‘het beheer terugnemen’. Dat staat in de wet, maar een rondgang langs raadsleden in andere gemeenten laat zien dat niemand weet hoe een dergelijke stap eruit zou zien en wat het zou oplossen.
De gemeente heeft sowieso geen verstand van onderwijs en er is al intensief toezicht vanuit de Onderwijsinspectie. Dat toezicht kan bovendien consequenties hebben. Wat zou de gemeenteraad daaraan toe moeten voegen? Niemand heeft een antwoord op die vraag: de kwaliteit neemt toe door rust, niet door bestuurswissels of gemeentelijke bemoeienis. Volgens de nieuwe voorzitter van Scholen aan Zee oordeelde de Onderwijsinspectie recent positief over de ingezette verbeteringen. Dat maakt het nog slechter voorstelbaar dat de gemeente zich met de school gaat bemoeien.
De gemeente gaat in Den Helder niet eens meer over de schoolgebouwen. Er is maar één manier waarop de gemeente kan bijdragen aan goed onderwijs, namelijk door informeel als oliemannetje op te treden. Een goede wethouder kan relaties leggen tussen scholen of tussen scholen en werkgevers. Lokale bestuurders kunnen partijen op informele wijze verleiden tot samenwerking, maar verder gaat hun invloed niet.
Zo heeft de gemeente geen grip op een van de belangrijkste publieke voorzieningen binnen de eigen gemeentegrenzen. En niemand weet wat het zou verbeteren als de gemeente die invloed wél had.
Tot aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart is er twee keer per week: Chris Aalberts in Den Helder. Een serie over de gemeentepolitiek van de marinestad en wat de rest van Nederland daarvan kan leren.
