Internationaal flinke ophef begin deze week vanwege aanstootgevend racisme verstopt op de Britse website van kledinggigant H&M. Een kindertrui met een extreem racistische print werd gedragen door een zwart model. Morele autoriteit en The New York Times columnist Charles M. Blow bracht het racisme aan het licht door de volgende tweet te plaatsen:
. @hm, have you lost your damned minds?!?!?! pic.twitter.com/EYuCXLZtv3
— Charles M. Blow (@CharlesMBlow) 8 januari 2018
H&M had in de Britse webshop een foto staan van een donker jochie in een groene capuchontrui met het opdruk: “Coolest Monkey In The Jungle”. De trui staat stond in drie varianten op de site. Naast de groene was er ook een oranje trui met het opdruk “Survival Expert” en een donkere trui met een grafische print. Een medewerker van BBC News plaatste de twee ‘jungle truien’ naast elkaar op een foto hopende daarmee aan te tonen dat hier overduidelijk sprake is van een onderliggende boodschap, namelijk: ‘blanken zijn beter dan zwarten’
H&M: “Now then, any ideas on how we should market this ‘Monkey’ hoodie?”
Dove: “We may have a few ideas…” pic.twitter.com/EgSWeg97Bs
— Michael Gravesande (@OldBlackHack) 8 januari 2018
Behalve boze twitteraars hebben ook muzikanten hun samenwerking met H&M beëindigd vanwege de snijdende pijn in hun kunstzinnige ziel.
Zanger The Weeknd besloot onlangs zijn samenwerking met H&M te beëindigen en vandaag sluit rapper G-Eazy zich daarbij aan. De rapper kan niet samenwerken met zo’n ongevoelig bedrijf.
”Whether an oblivious oversight or not, it’s truly sad and disturbing that in 2018, something so racially and culturally insensitive could pass by the eyes of so many (stylist, photographer, creative and marketing teams) and be deemed acceptable. I can’t allow for my name and brand to be associated with a company that could let this happen. I hope that this situation will serve as the wake up call that H&M and other companies need to get on track and become racially and culturally aware, as well as more diverse at every level.”
Met de ophef die nu ontstaat is zó veel mis dat ik bijna niet weet waar ik het moet zoeken. Behalve dat H&M op geen enkele manier (financieel) gewin zou kunnen halen uit zo’n ‘boodschap’ is het zeer onaannemelijk dat er iemand kwade bedoelingen heeft gehad bij het maken van deze foto’s – die zou zijn baan bovendien niet meer zeker zijn.
Nu is het makkelijk om rationeel enkele argumenten los te laten op deze kwestie – en dat ben ik ook van plan – toch is er een extra verdiepingslaag die ik eerst moet benoemen. Het betreft het hoogst opmerkelijke fenomeen ‘subjectieve wetenschap’.
In de faculteiten van de sociale wetenschap waait een andere wind dan in de rest van de academische wereld. Naast dat er daar gesproken wordt over niet serieus te nemen onderwerpen als ‘white guilt’, ‘unconscious bias’ en ‘white supremacy’ staat objectieve waarheidsvinding daar niet op de agenda. Dat is uiteraard ook de rede dat eerder genoemde onderwerpen, die daar ‘onderzocht’ worden, niet serieus genomen kunnen worden.
Prijswinnend Emeritus hoogleraar Gloria Wekker antwoordt in VN van juni 2016 op de vraag ‘Kunt u […] als wetenschapper wel objectief zijn?’:
‘Ik ben niet van de objectiviteit. Dat is óók een reden waarom mensen betwijfelen of ik een echte wetenschapper ben. In een heleboel kritische wetenschappen, zoals gender studies en culturele studies, is dat ideaal van de objectiviteit allang achterhaald. Wij zeggen: die objectiviteit is een schaamlapje voor de posities die mannen innemen.’
Dit is relevant vanwege het feit dat de ideeën die dit soort ‘wetenschappers’ ontwikkelen de aanwijsbare oorzaak zijn van de ophef die ontstaat. Deze foto is namelijk een schoolvoorbeeld van ‘unconscious bias’, ‘white supremacy’ en last but not least: ‘systemic racism’. Alle voor de hand liggende interpretaties van de foto passeren de revue, maar werkelijke vragen worden niet gesteld. Als je de reacties van de antiracismebeweging leest lijkt het of niemand is geïnteresseerd in vooruitgang. ‘Dit is het kwaad’ en dat is een grof schandaal is de bottom line van de berichten.
Naast irritant en inhoudsloos is de discussie over dit onderwerp vooral slaapverwekkend aan het worden. Uitgerekend dit geval waarin geen direct slachtoffer is – als hier überhaupt iemand het slachtoffer van is – leent zich voor meer verdiepende vragen. Een echt gesprek misschien wel? Of zeg ik nu iets geks?
Want als we het juk van de identiteitspolitiek van ons afwerpen kunnen we onszelf gewoon afvragen: wat heeft een aap nou speciaal met een zwart jongetje te maken? Dat oldskool racisten apengeluiden maken of aap naar iemand roepen maakt nog niet dat een aap symbool staat voor zwarte mensen. Apen zijn er in alle kleuren, ze zijn speels, interessant, onderzoekend. In de spreektaal is aap of aapje om die reden eerder een koosnaampje voor kinderen dan dat je het overal hoort galmen in de richting van rijk gepigmenteerde Nederlanders.
Nuchter bekeken is het constateren dat deze foto kwetsend is inherent racistisch. Als je deze foto verwijdert, zeg je daarmee bovendien in te zien dat er inderdaad een verband tussen apen en donkere mensen is, een verband wat blijkbaar niet door de beugel kan.
Een andere vraag die zich opdringt is: mag een blank kind dan wél met deze trui op de foto? En is dát dan niet juist racistisch? Of mag voor de zekerheid geen enkel kind meer een apentrui aan? Misschien kan Paul Frank zijn toko ook maar beter sluiten dan? Ik zou trouwens, om ophef te voorkomen, geen banaan meer aan uw donkere kind mee naar school geven, dat is vragen om problemen.
Misschien nog wel het meest jammere is hoe erg iedereen ingesteld lijkt te zijn op boos worden, ophef veroorzaken, pijn voelen, daar dan helemaal kwaad van worden om meteen daarna petities te starten, tot advertentieboycots op te roepen en natuurlijk uit volle borst “RACISME” te roepen totdat de keel schor is en de ogen vochtig zijn van het traanvocht.
De werkelijkheid is gelukkig veel genuanceerder. H&M maakt veelvuldig gebruik van ‘modellen van kleur’ modellen van allerlei komaf. Helaas is bijna niemand daarvan onder de indruk, zo lijkt het althans. Duizenden foto’s van zwarte en Aziatische modellen spreken toch net wat minder dan één ‘ongelukkige’ foto. Logisch. Wat een racisten, die Zweden.
Wat mij vooral opviel toen ik de foto voor het eerst zag is dat het een ontzettend knap model is en bovendien een mooie modefoto. Het jochie staat er stoer op. Daarnaast kun je er vanwege zijn leeftijd van uitgaan dat zijn ouders bij de fotoshoot aanwezig waren. Hoeveel mensen zouden bij zo’n fotoshoot aanwezig zijn? Een fotograaf, een assistent, productiemedewerkers, een styliste, een grimeur, de ouders?
Ik was er niet bij maar ik beeld me in dat vijf tot misschien wel tien mensen bij de shoot aanwezig waren. Bovendien passeert het materiaal daarna editors en marketeers. Geen van hen zag een onverdraaglijk beeld wat hen bewoog tot ingrijpen. Achteraf bezien had diegene H&M wellicht een dienst bewezen door dat wel te doen. Maar is het niet vreemd dat de mensen die de foto maken het zogenaamde racisme niet zien en de antiracistische ophefnarcisten het wel meteen zien.
Hoewel ik het graag anders had gezien kan ik goed begrijpen dat H&M eieren voor haar geld heeft gekozen en het artikel uit de webshop heeft verwijderd. Ze hadden ook niet héél veel keus, ‘serieuze media’, – of in ieder geval media die door veel mensen serieus wordt genomen – zoals VICE noemde de ‘advertentie’ (foto in webshop) racistisch, zonder kanttekening. Het ophefmedium houdt er bovendien rekening mee dat dit een vooropgezette reclamestunt is.
In mijn ideale wereld zie ik twee scenario’s voor me. Het eerste scenario is dat degene die aanstoot aan de foto neemt H&M in stilte benadert. Als het doel is dat niemand geraakt wordt door een ogenschijnlijk kwetsende foto, kun je er beter voor zorgen dat mensen er niet van op de hoogte zijn. Maar dat was niet het doel van Charles M. Blow, H&M moest en zou er van langs krijgen. Vuile Zweedse ‘white supremacists’ die het zijn!
Het tweede scenario is wellicht nog utopischer. Het liefste had ik gezien dat H&M haar schouders had opgehaald. ‘Niks te zien mensen, loopt u gerust door. We gebruiken al alle soorten modellen die je maar kunt bedenken dus jullie opmerking dat we niet divers zijn gaat niet simpelweg niet op.’
De foto racistisch noemen is spijkers op laag water zoeken in een wereld die door leed wordt verscheurd. Dat de snelgekwetsten het eerst zagen ‘wat er mis was’ met deze foto wekt de huiveringwekkende indruk dat racisme net als seksisme bezig is een soort omgekeerde werkelijkheid te vormen Hierin maken mensen die omkomen in weelde zich het meest boos om niet bestaand onrecht dat henzelf niet eens treft. Juist nu structureel en gewelddadig racisme zeldzaam wordt in westerse maatschappijen schreeuwen de ophefnarcisten om het hardst dat het allemaal nog nooit zo erg is geweest.
Wat zou het mooi zijn als de activisten hun energie voortaan zouden steken in mensen die werkelijk in moeilijkheden zijn. Mensen waar overheen gekeken wordt, wiens problematiek schrijnend is. Tot slot stel ik voor de term racisme niet meer voor allerlei onzin gebruiken terwijl in landen als de Centraal-Afrikaanse Republiek, Sudan en Syrië etnische zuiveringen gaande zijn.
