Jarenlang was Leefbaar Rotterdam bestuurlijk een belangrijke partij op populistisch rechts. Het was de enige partij op deze flank van het politieke spectrum die mee wilde besturen en dat met succes deed. Nu de PVV mee gaat doen aan de Rotterdamse gemeenteraadsverkiezingen is de vraag of het tijdperk van Leefbaar ten einde loopt. Is de PVV een serieuze concurrent? En zou de alliantie van Leefbaar met Forum voor Democratie enig verschil gaan maken?
Zondag organiseerde Leefbaar Rotterdam haar nieuwjaarsreceptie: een uitgelezen mogelijkheid om te zien hoe de partij ervoor staat. Na een besloten ledenvergadering over het verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst, was er een borrel. Er dringt zich meerdere keren een ongemakkelijke vraag op: hoe lang gaat het nog goed met Leefbaar? Het zijn kleine dingen die suggereren dat de partij van wijlen Fortuyn binnenkort een toontje lager moet gaan zingen.
De belangrijkste aanwijzing is de lijsttrekker. Joost Eerdmans houdt een verhaal. Het gaat fantastisch met Leefbaar: de kandidaten zijn van uitmuntende kwaliteit, de vele ambities van Leefbaar zijn vrijwel allemaal behaald, Rotterdam staat weer op alle goede lijstjes en de partij wil graag weer besturen want er is daadkracht nodig. Er volgt een filmpje dat Leefbaar de stad uit de crisis heeft gehaald, de stad heeft veranderd in ‘een succesmagneet’ en dat integratieproblemen ‘aan de kaak [worden] gesteld’. Dit laatste lijkt uw verslaggever nadrukkelijk iets anders dan dat ze worden opgelost.
De verkiezingen zijn een soort referendum of de mensen nog wel van zichzelf houden, aldus Eerdmans. Hij noemt het onnavolgbare voorbeeld dat Albert Heijn afgelopen week slechte publiciteit kreeg door een stigmatiserende passage in een interne opleiding. Er bestaat volgens Eerdmans kennelijk een verband tussen de interne opleidingen van Albert Heijn en onze identiteit en vaderlandsliefde. Eerdmans heeft zich overduidelijk slecht voorbereid: hij vertelt het verhaal over Albert Heijn verkeerd en vergist zich vervolgens in een datum. Een centrale boodschap heeft hij ook al niet.
De helft van de aanwezigen heeft dat niet door, want de achterkant van de zaal is al snel gestopt met luisteren. Eerdmans houdt zijn publiek niet vast, al duurt zijn praatje slechts een paar minuten. Zelden was zo pijnlijk duidelijk dat een leider intern geen massale steun geniet. Een medewerker krijgt rode vlekken in zijn nek als uw verslaggever dat constateert. Een partijlid benadrukt dat Eerdmans géén echte Rotterdammer is en een ander roddelt dat Eerdmans wel oren zou hebben naar een vervolgstap in Den Haag. Dit zijn natuurlijk geen tekenen van groot enthousiasme.
In de strijd tegen de komst van de Rotterdamse PVV deed Leefbaar een meesterzet: de partij ging een alliantie aan met FvD. Deze werd met veel aplomb aangekondigd, maar inmiddels is de vraag vooral wat die alliantie eigenlijk voorstelt. Meerdere aanwezigen kunnen dit niet goed uitleggen en zeggen dat de samenwerking vooral om de communicatie draait. FvD gaat Leefbaar helpen met social media. Meer is het niet, want FvD levert volgens de aanwezigen geen kandidaten voor de gemeentelijke Leefbaar-lijst, terwijl dat aanvankelijk wel een mogelijkheid zou zijn geweest.
Baudet laat hier zijn gezicht niet zien. Of iemand Baudet mist, is niet duidelijk. Nergens blijkt in ieder geval enig enthousiasme voor de alliantie. Er is nergens een beeldmerk van FvD of een referentie aan de samenwerking te bekennen. Eerdmans heeft het er niet over en de leden lijken er ook niet mee bezig.
Ondertussen werkt de PVV aan haar introductie in de havenstad. Hoewel niemand onder de indruk is van de PVV door het gedoe met de rechts-extreme lijsttrekker Géza Hegedüs en zijn onzichtbare vervanger Maurice Meeuwissen is de partij van Wilders wel degelijk een bedreiging voor het alom aanwezige Leefbaar. De PVV gaat Leefbaar vrijwel zeker zetels kosten.
Leefbaar doet deze middag een poging een eensgezinde indruk te maken. Er waren tijdens de besloten vergadering geen wijzigingen in de voorgestelde kandidatenlijst en ook niet in het verkiezingsprogramma, horen we. Toch is het niet moeilijk hier twee stromingen te ontwaren. De eerste is ‘oud-Leefbaar’, een volkse partij van gewone Rotterdammers die veiligheid willen, betere integratie en geen no-go areas onder het motto ‘niet lullen maar poetsen’. De tweede is een PVV-achtige stroming die vooral tamboereert op de gevaren van de islam. Er wordt geroddeld dat er in de gemeenteraadsfractie strijd is over de koers.
Zo zien we hoe het nu met Leefbaar gaat. Ze hebben als een van de weinige rechts-populistische partijen een grote stad bestuurd. Ze hebben verantwoordelijkheid genomen, maar mede daardoor is hun profiel fletser dan ooit. In de tijd van Pim Fortuyn en Marco Pastors was het profiel helder, nu is Leefbaar een mix van bestuurders die vaagtaal uitkramen en raadsleden die de PVV imiteren. Die combinatie is ongeloofwaardig.
In de strijd met Wilders slaat Leefbaar een stevige toon aan, maar dat kan zich ook tegen de partij keren, net als de alliantie met FvD. Raadslid Tanya Hoogwerf maakt in de gemeenteraad veel stampij over uitspraken van Aboutaleb over salafisme en Eerdmans waarschuwt bij deze receptie voor een ‘links-islamitisch blok’. De vraag is natuurlijk of Leefbaar met deze koers nog wel aansprekend kan zijn voor alle Rotterdammers. Dat lijkt het doel niet te zijn: in het campagnefilmpje komt – op een glimp van een PvdA-raadslid na – niet één gekleurde Rotterdammer voor. Best knap.
Het lijkt al met al niet uitgesloten dat de strijd tussen Leefbaar en de PVV wordt gewonnen door links.
