Tot aan de lokale verkiezingen van 21 maart, elke zaterdag op TPO: de partijen die het Amsterdamse partijkartel gaan uitdagen. In aflevering 1: de Piratenpartij.
‘Het gaat ons om radicale democratie,’ vertelt Jelle de Graaf, lijsttrekker van de Amsterdamse Piratenpartij. In Amsterdam moet het voor de Piratenpartij gaan gebeuren: in 2014 haalde de partij nét geen zetel in de Amsterdamse gemeenteraad. Er kwam wel een zetel in de bestuurscommissie van Amsterdam West: een groot uitgevallen wijkraad met weinig bevoegdheden. Daar is Jelle sindsdien de eerste volksvertegenwoordiger van de Piratenpartij. Nu is hij lijsttrekker. De Piratenpartij gaat voor minstens één zetel, liefst drie. In de peilingen staat de partij vooralsnog op nul.
Jelle is overtuigd van de potentie van de Piratenpartij: er is al jaren veel debat over de thema’s waar de Piratenpartij op inzet: coöperatieve economie, alternatieven voor Uber en AirBNB, burgerrechten en democratische vernieuwing. Ook het referendum over de Sleepwet – op dezelfde dag als de gemeenteraadsverkiezingen – zou in het voordeel van de Piraten werken. Een gesprek over de ideale stad, de Piraten-prioriteiten en de concurrentie. ‘Er zijn in Amsterdam maar drie partijen met systeemkritiek: de Partij voor de Dieren, BIJ1 en wij.’
Hoe ziet jouw ideale stad eruit?
‘In mijn ideale stad hebben alle Amsterdammers dezelfde rechten, is de economie er voor iedereen en praten alle Amsterdammers mee over wat er in de stad gebeurt. Al die dingen zijn er nu niet. Dus blijkbaar gaat er iets mis in het politieke systeem en dat alleen al is een reden dat wij nodig zijn. Amsterdam is van ons allemaal. Iedereen die in Amsterdam leeft zou een volwaardig onderdeel moeten zijn van de Amsterdamse maatschappij en zou dezelfde rechten moeten hebben. Samen maken wij deze stad.’
‘We hebben afgesproken dat we allemaal dezelfde basisrechten hebben. De ondergrens is de universele verklaring voor de rechten van de mens. Ik vind het absurd dat we dat in Amsterdam niet waarmaken. De mensenrechten van uitgeprocedeerden worden momenteel geschonden. Laten we hen fatsoenlijke opvang geven. Je zou denken dat alle enigszins progressieve partijen hierachter zouden moeten staan. Je gaat niet onderhandelen over mensenrechten.’
‘Een tweede groep zijn de expats. Zij wonen hier en draaien mee in de maatschappij, maar ze hebben minder rechten. Er is een verschil tussen expats van binnen de EU en van buiten de EU. We behandelen een handelaar van een hedgefonds uit een ander EU-land beter dan een man die uit de VS komt en nuttige dingen doet voor een NGO. Ze moeten beide bijvoorbeeld kunnen stemmen bij lokale verkiezingen.’
De Piratenpartij wil in haar programma allerlei dingen die niet kunnen: een grotere gemeenteraad, stemrecht voor zestienjarigen en vluchtelingen, kraken legaliseren, cameratoezicht door de rechter laten toetsen, inhoud van het onderwijs aanpassen, een kolencentrale meteen sluiten en de bestuurscommissies meer bevoegdheden geven. Daar gaat de gemeenteraad allemaal niet over.
‘Je kunt bestuurscommissies [soort wijkraden die door landelijke wetgeving geen besluitvormende bevoegdheden meer hebben, CA] meer bevoegdheden geven. Je kunt zeggen: de gemeenteraad gaat standaard volgen wat de bestuurscommissies besluiten, al hebben ze formeel-juridisch dat recht niet. In Utrecht was er een burgerforum over duurzaamheid. De gemeenteraad ging de uitkomst sowieso volgen. Dan heb je een besluitvormend burgerforum gekregen. Zo kun je sommige van deze dingen wel degelijk doen.’
Maar ongedocumenteerden krijgen sowieso geen stemrecht.
‘Dat is het klassieke idee dat je dat regelt in Den Haag. De echte radicale vernieuwing komt nu uit de steden. Toen Trump uit het klimaatakkoord stapte waren het de steden die zeiden: wij gaan ervoor zorgen dat we de klimaatdoelen wél halen. De steden opereerden onafhankelijk: Trump wil illegale migranten uitzetten. Er zijn steden die zeggen: wij vinden dat niet menselijk en wij werken daar niet aan mee. In Barcelona is ook zo’n burgerbeweging. Daar gaan ze een bepaald aantal vluchtelingen opvangen, tegen de nationale regering in. Ze hebben veel meer macht naar zich toegetrokken dan ze formeel hebben. Soms ga je dan op je bek, maar als dat nodig is om de radicale stappen die echt nodig zijn te kunnen maken, dan is dat maar zo.’
‘Wat is erger: dat een partij zegt dat we dingen die fundamenteel fout zijn radicaal moeten veranderen, ook als we niet alles uiteindelijk waarmaken, of dat alle partijen in de gemeenteraad zeggen: we laten dit maar liggen? Voor sommige dingen moet je lobbyen, andere kun je zelf doen. Je kunt bijvoorbeeld beslissen kraken in Amsterdam niet te vervolgen.’
Straks hebben jullie misschien één zetel in de gemeenteraad. Dan zul je prioriteiten moeten stellen. Wat is jullie focus dan?
‘Democratische vernieuwing heeft invloed op alles. Op dit gebied kreeg ik de afgelopen jaren in Amsterdam West alle partijen mee. De stem van West is een platform waarop de mensen zelf ideeën kunnen aandragen. Het idee met de meeste stemmen komt sowieso op de agenda van de bestuurscommissie. Dat klinkt als iets kleins, maar het is heel fundamenteel. Het monopolie van politici die de politieke agenda bepaalden is losgetrokken. Er worden onderwerpen geagendeerd door bewoners zelf. Deze werkwijze wordt nu overgenomen door andere stadsdelen.’
‘We hebben in Amsterdam West het eerste burgerforum voor elkaar gekregen. Een gelote groep bewoners die representatief is voor de bewoners heeft daar met elkaar gesproken over de drukte in de stad. Er kwamen zestig aanbevelingen uit die we grotendeels hebben overgenomen. Dat zijn kleine stappen die we met één zetel in Amsterdam West hebben gezet.’
De Piratenpartij houdt zich toch vooral bezig met digitale ontwikkelingen?
‘Overal in de stad worden camera’s en sensoren opgehangen: er wordt in de smart city vanalles gemeten. De waarden die daaronder liggen worden helemaal niet meer besproken. Je moet het eerst hebben over hoe je wilt dat de stad er uit ziet, hoe we de stad met zijn allen vormgeven. Data kun je gebruiken om zorg te verbeteren of om verkeerstromen beter te laten verlopen, maar wel op een goede manier.’
Jullie willen vooral dat de gemeente minder meet.
‘Veel belangrijker is dat je bij alles wat je meet de vraag stelt: waarom meet ik dit, wat meet het en wie meet het? Nu worden vaak bedrijven door de overheid ingeschakeld. We hebben als Piratenpartij te weinig gepraat over de waarden die hierachter zitten en te veel over de techniek. We moeten zelf kunnen kiezen welke gegevens we willen delen en dus moeten we weten welke gegevens er verzameld worden en waarvoor ze gebruikt worden. We moeten kunnen zeggen: we willen best onze persoonlijke zorggegevens delen, anoniem, zodat er een beter zorgplan gemaakt kan worden, maar we willen niet dat Google Health die gegevens ook krijgt, omdat Amsterdam daarmee samenwerkt.’
Wat voegt de Piratenpartij aan de bestaande partijen toe? Jullie lijken erg op GroenLinks.
‘GroenLinks is een grote communicatiemachine ter ere van Jesse Klaver. Dat is het grootste probleem van GroenLinks. Hier in Amsterdam willen ze alleen maar de grootste worden. Het gevolg is dat ze een verkiezingsprogramma hebben waar werkelijk geen enkel origineel idee instaat. Ze zijn meer bezig met wat ze niet, dan met wat ze wél kunnen zeggen. Wij hebben in ons programma een hele paragraaf over smart cities. GroenLinks zegt daar niets over. De Piratenpartij is de ideeënfabriek van Amsterdam. In Amsterdam West heb ik de partijen overtuigd van onze plannen om de democratie te vernieuwen.’
‘De partijen die democratie in hun naam hebben zijn het minst democratisch. D66 heeft landelijk het referendum afgeschaft, het CDA is een soort PVV light, de VVD is een pleitbezorger van de Sleepwet en Forum voor Democratie beperkt zich tot alleen referenda. Voor hen is de democratie alleen voor witte mensen.’
Dat zegt FvD toch niet?
‘Ik vind FvD een neofascistische partij: ze zijn nationalistisch, verzetten zich tegen immigratie, hebben kritiek op marxisten en schuren aan tegen groepen die doen aan geweld en daar soms zelfs toe oproepen. Baudet heeft het over homeopathische verdunning van het Nederlandse ras, Hiddema heeft het over rassen die verschillende kenmerken hebben. Annabel is even walgelijk want ze verdiende haar brood met het verzinnen van woorden als dobberneger. Daar is wat mij betreft geen plek voor in de Nederlandse politiek. Wij zijn nodig om haar te bestrijden. Het zou heel goed zijn als de grote partijen allemaal zouden durven uit te spreken wat een nare, neofascistische club FvD is.’
Dit interview vond plaats op 9 januari 2018 in Café Cook in Amsterdam. Dit interview is geautoriseerd.
