Wie wil er nou in een krimpregio wonen? Die vraag blijkt gemakkelijk te beantwoorden: de maatschappelijke bovenlaag wil dat niet. Dat heeft grote gevolgen voor de gemeente Den Helder: het sociale domein is een heel belangrijk thema want hier zijn relatief veel mensen afhankelijk van een uitkering of van zorg. De gemeenten hebben de laatste jaren op dit terrein veel taken erbij gekregen, maar ze hebben weinig vrijheid. En zo zit Den Helder klem: de bovenlaag trekt gemakkelijk weg, mensen met een uitkering en behoefte aan zorg blijven achter.
Ook na decennialange bezuinigingen is de marine nog steeds de grootste werkgever van Den Helder, maar lang niet alle marinemensen wonen er. Volgens een raadslid heeft dat alles te maken met een besluit van defensie van decennia geleden. Ooit mochten medewerkers van defensie niet te ver van hun standplaats wonen. Den Helder profiteerde daarvan. Toen die regel werd afgeschaft veranderde alles: hogere rangen gingen elders in het land wonen terwijl de lagere rangen in Den Helder bleven.
Een raadslid foetert dat marinemannen vaak ‘een vriendin hebben die niet in Den Helder wil wonen’. Dagelijks komen er auto’s uit de rest van Noord Holland en zelfs uit Friesland naar de marinestad. Als men het kan betalen, woont men elders. De wethouder ziet een breder probleem dan alleen de marine. Personeel in het onderwijs en de zorg komt vaak helemaal niet naar Den Helder: docenten op de middelbare school en specialistische functies in het ziekenhuis. Er is nooit een reden om voor Den Helder te kiezen. Zij kunnen elders ook makkelijk aan de slag.
Zowel het ziekenhuis als de scholengemeenschap relativeren dit probleem en wijten personeelsproblemen aan andere oorzaken. Bij de scholengemeenschap werd jarenlang alleen flexibel personeel aangenomen omdat men anticipeerde op krimp van het aantal leerlingen. Het ziekenhuis wijst op het landelijke tekort aan gespecialiseerd verpleegkundig personeel. Er zijn tekorten aan IC- en neonatologie-verpleegkundigen en SEH-artsen. De persvoorlichter meldt met gevoel voor understatement: ‘de ligging van Den Helder kan daarbij een complicerende factor zijn.’
De wethouder wil werken aan een goed vestigingsklimaat met goede voorzieningen. Vooral goedkope huizen zijn een pluspunt: ‘huizen van Randstedelijke kwaliteit voor Helderse prijzen’, noemt hij dat. Het kan niet voorkomen dat de bevolkingssamenstelling alleen maar eenzijdiger wordt. Een ongemakkelijk getal illustreert dat: in Den Helder is het budget voor ‘het sociale domein’ het dubbele van de drie buurgemeenten Texel, Schagen en Hollands Kroon samen. Die gemeenten besteden er samen 50 miljoen aan, Den Helder in zijn eentje 108 miljoen.
De wethouder heeft nog wel meer van dit soort cijfers: van alle gemeenten in Nederland zit het gemiddeld besteedbaar inkomen in Den Helder bij de laagste vijf, het aantal kinderen dat in aanraking komt met de jeugdzorg zit bij de hoogste zes, het aantal mensen met schuldenproblematiek staat in de top tien. De sociale problematiek in Den Helder is veel groter dan in steden van vergelijkbare omvang. Aandacht krijgt het allemaal nauwelijks: met Noord-Holland gaat het goed en daarmee worden de problemen in dit uiterste puntje van de provincie vergeten.
De arme onderlaag is sinds de decentralisatie van de zorg afhankelijker van de gemeente dan ooit. Burgers hielden hetzelfde recht op zorg als voorheen. ‘Als je een rollator nodig hebt, krijg je die gewoon,’ legt de wethouder uit. Veel regels zijn landelijk en moeten sowieso uitgevoerd worden. Echt debat is er niet over dit beleid en een visie is er ook al niet. Jaarlijks krijgt Den Helder vier miljoen minder, maar in de regelingen valt weinig te bezuinigingen. De verwachting is dat dit vroeg of laat tot problemen gaat leiden.
Echt een goede reden dus om de Helderse verkiezingsprogramma’s er eens op na te slaan. Wat blijkt? Geen enkele partij schetst de context van het lokale zorgbeleid en niemand rekent voor wat de zorg kost en hoe die betaalbaar kan blijven. Iedereen komt aan met dezelfde standaardfrases. Een lokale linkse partij met de toepasselijke naam ‘Sociaal Lokaal’ heeft één hele zin aan de zorg gewijd: ‘Als mensen ouder worden en hulp nodig hebben moeten we (sic) de zorg krijgen die aansluit bij hun wensen en behoeften’. Meer standpunten over zorg heeft Sociaal Lokaal niet in de aanbieding.
Maar doen anderen het beter? De PvdA is veel uitgebreider maar heeft net als de rest eigenlijk alleen maar wensen. Er moet ‘goede toegankelijke en eerlijke zorg voor iedereen’ zijn. Er moet voorkomen worden dat mensen zorg mijden, er moet goede dagbesteding zijn en er is preventie nodig van overgewicht. Het CDA wil ‘zorg op maat’ en rept wat over goede samenwerking tussen de gemeente, de huisartsen en de zorginstellingen. GroenLinks wil ‘een fatsoenlijk armoedebeleid’, ‘verruimd kwijtscheldingsbeleid’ en voorzieningen mogen niet geschrapt worden.
Zo staan alle Helderse verkiezingsprogramma’s vol mooie frases waar werkelijk iedereen blij van wordt: goede zorg en veel aandacht voor iedereen. Afgelopen week bleken alle – normaliter flink ruziënde – partijen het opeens roerend eens dat er niet bezuinigd mag worden op de zorg. Niemand heeft de gevolgen van die belofte uitgerekend, behalve de krant, die fijntjes noteert dat de Helderse politici samen een hele grote illusie hebben geproduceerd.
In Den Helder interesseert dat niemand wat. Iedereen belooft hetzelfde en als dat dan straks toch niet blijkt te kunnen, kun je daar altijd weer anderen de schuld van geven.
Tot aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart is er twee keer per week: Chris Aalberts in Den Helder. Een serie over de gemeentepolitiek van de marinestad en wat de rest van Nederland daarvan kan leren.
