De opstelling van een zaal zegt alles over wat er gebeurt en dus ook alles over wat er misgaat. Deze week vindt in Den Helder een van de eerste verkiezingsdebatten plaats. De locatie van het gebeuren is de Vredeskerk, een foeilelijk, modernistisch bouwsel in de naoorlogse wijk De Schooten. In een zijzaaltje zijn activiteiten voor ouderen. Dat is opvallend, want het debat in de grote kerkzaal heeft dezelfde doelgroep. Het debat is georganiseerd door de LSBO: de Lokaal Samenwerkende Bonden voor Ouderen.
Hier treffen we veertien politieke partijen aan. Leve de politieke versnippering: we luisteren naar CDA, PvdA, VVD, D66, GroenLinks, ChristenUnie, Stadspartij, Beter voor Den Helder, Behoorlijk Bestuur, Gemeentebelangen, Seniorenpartij, Sociaal Lokaal, Vrije Socialisten en Helder Onafhankelijk. De vijftiende partij – de PVV – is thuisgebleven. Niemand weet waarom, al kunnen we niet uitsluiten dat er PVV-kandidaten in de zaal zitten want verschillende lokale politici geven toe dat ze de lokale PVV’ers nog nooit hebben gezien en dus niet zouden herkennen
Er is een lange tafel geplaatst voor de veertien deelnemers. Deze uiterst statische opstelling maakt geen enkele vorm van debat mogelijk. De avond blijkt dan ook een aaneenschakeling van losse praatjes, door de moderator consequent ‘spreekbeurten’ genoemd. Aanvankelijk mocht iedere partij vijf minuten spreken, maar dat zijn er bij nader inzien toch maar vier, anders duurt het allemaal te lang. Ondanks deze ingreep duurt de avond nog steeds een eeuwigheid: ruim een half uur langer dan gepland. En dat alles in een opstelling waarin debat onmogelijk is gemaakt.
In een poging de boel eerlijk te laten verlopen is er geloot over de volgorde waarin de partijen aan het woord komen. Het CDA mag aftrappen. De partij valt sowieso op want lijsttrekker Harmen Krul (23) had de zoon van alle andere deelnemers kunnen zijn. In sommige gevallen zelf hun kleinzoon. Hoewel er weinig debatten in Den Helder zijn, sturen niet alle partijen hun lijsttrekker. Zo stuurt Beter voor Den Helder een raadslid die soms een wat verwarde indruk maakt. De VVD stuurt een kandidaat die tot voor kort politiek commentator in een Helders weekkrantje was. In Den Helder maalt niemand erom.
Het CDA valt om nog een andere reden op. Krul houdt een verhaal dat partijen in Den Helder elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Er is te veel ruzie. Ook vrijwilligers en maatschappelijke organisaties zijn volgens Krul heel belangrijk. Ze houden de maatschappij bijeen zoals het helmgras de duinen. Die organisaties verdienen dus alle steun. Voor de sociale cohesie is het belangrijk dat de eenzaamheid wordt aangepakt. In Kruls verhaal zijn christendemocratische waarden te herkennen. Een hele prestatie tussen de vele populistische partijen die alleen maar wensenlijstjes presenteren.
De CDA-standpunten klinken wat ouderwets en een plechtig sprekende 23-jarige voor een zaal vol senioren ziet er wat vreemd uit. Toch is het opvallend dat deze jongste spreker als enige meer doet dan alleen problemen en oplossingen afratelen. Het niveau van de Helderse politiek wordt een paar minuten na Krul goed duidelijk als het raadslid van Beter voor Den Helder meldt dat ‘een broekie’ – Krul dus – zijn mond moet houden over seniorenwoningen. Het raadslid realiseert zich kennelijk niet dat zijn eigen uitspraken het punt van het CDA alleen maar onderstrepen.
De ‘spreekbeurten’ worden vanavond vooral gebruikt om een hele grote hoeveelheid leuke dingen voor de mensen te presenteren. Hier zien we dat Helderse partijen zich vooral richten op mensen met een smalle beurs, want daar lopen er in deze gemeente heel veel van rond. En dus begint iedere partij over betere zorg, goedkope seniorenwoningen, bestrijding van de eenzaamheid en beter openbaar vervoer, alsof daar allemaal geen prijskaartje aan hangt. Al snel vraag je je af waarom er zoveel – normaliter ruziënde – partijen zijn als er zoveel inhoudelijke eensgezindheid is.
Nico van Gemeentebelangen – de partij van seks-appjes-wethouder Geurt Visser – zegt dat er met geld van de WMO een Stadspark is aangelegd. Dat klopt volgens het publiek niet, maar de moderator corrigeert het niet. Het publiek twijfelt of de belofte van de Stadspartij dat het budget voor de huishoudelijke hulp wordt verdubbeld haalbaar is. Lijsttrekker Pieter Kos hoeft niet in te gaan op die twijfel. Meerdere partijen suggereren dat de stadsvernieuwing volledig ten koste gaat van goedkope huisvesting terwijl er óók sociale huurwoningen worden bijgebouwd.
Zo zien we wat de kwaliteit van lokaal debat in Den Helder is. De moderator heeft zich niet ingelezen en weet dus niet of de sprekers feitelijk juiste uitspraken doen. Het kan ook zijn dat hij wel weet dat ze onzin verkopen, maar er toch geen vragen over stelt. Zo blijven allerlei aantoonbaar verkeerde beelden in de lucht hangen. Zelfs als politici elkaar zouden willen corrigeren, krijgen ze daar de kans niet voor want het debat is zo vormgegeven dat er nauwelijks onderlinge interactie mogelijk is. Iedereen kan hier ongestraft leuke dingen voor de mensen aanbieden zonder enige onderbouwing.
Zo werkt versnippering fact-free politics in de hand. Er zijn te veel partijen, te veel standpunten en te veel grote en kleine onjuistheden. Zelfs als de moderator het zou willen, kan hij het debat niet feitelijk houden. Er zitten veertien partijen die allemaal kritisch bevraagd zouden moeten worden op de haalbaarheid van wat ze zeggen. Eigenlijk moeten ze ook nog op elkaar reageren, zeker omdat veel partijen precies dezelfde standpunten lijken te hebben. Dat moet tot de vraag leiden wat al die minuscule verschillen voorstellen. Maar ook dat blijft volstrekt onduidelijk.
Remco Duijnker van de Seniorenpartij merkt op dat het tijd wordt dat de Helderse politiek de eigen beloften eens gaat waarmaken. Een nobel streven dat zou moeten beginnen bij het doen van realistische beloften.
Tot aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart is er twee keer per week: Chris Aalberts in Den Helder. Een serie over de gemeentepolitiek van de marinestad en wat de rest van Nederland daarvan kan leren.
