Tot aan de lokale verkiezingen van 21 maart, elke zaterdag op TPO: de partijen die het Amsterdamse partijkartel gaan uitdagen
Een opvallende nieuwkomer in de Amsterdamse gemeentepolitiek is de AWEP, de Amsterdamse Woon- en Erfpacht Partij. Lijsttrekker Jacques Klok strijdt tegen het bestaande erfpachtsysteem wat hij en zijn leden te duur en te oneerlijk vinden. Maar zijn one-issue partij is al voor de verkiezingen van gedaante veranderd: de partij is een samenwerking aangegaan met het CDA, die in de Amsterdamse gemeenteraad maar één zetel heeft. De leden van de AWEP staan nu als CDA-lid op de CDA-lijst. Jacques staat na lijsttrekker Diederik Boomsma op plaats 2. Tussen 2002 en 2006 zat Jacques in de – inmiddels opgeheven – stadsdeelsraad Zuideramstel voor de VVD.
Een gesprek over erfpacht en deze opvallende samenwerking: ‘We zijn een bloedgroep binnen het Amsterdamse CDA. Je zit met een CDA’er te praten maar ik ben ook lid van de AWEP. Je kunt van meerdere organisaties lid zijn.’
Waarom heb je jezelf verkiesbaar gesteld?
‘Ik ben weer politiek actief geworden vanwege de erfpachtproblemen. Ik ging inspreken. Mensen binnen de actiegroep tegen het nieuwe erfpachtstelsel vroegen me erbij. We hebben een partij opgericht. We zaten met tien-twaalf man om de tafel. ‘Wie wil er dan op de lijst?’ Toen staken wel veel mensen hun hand op, maar ze wilden geen lijsttrekker worden. Toen kwam de vraag of ik lijsttrekker wilde worden want ik was de enige die ooit verkozen was geweest.’
Mensen met een koophuis op gemeentegrond betalen jaarlijks een bedrag aan de gemeente, een canon. Wat is het probleem?
‘De gemeente zegt: een pand is een miljoen waard en de stenen zijn een half miljoen waard, dan moet de grond een half miljoen waard zijn. Dat ging goed zolang de huizenprijzen maar een beetje stegen. Maar de herbouwwaarde van de stenen bleef achter bij de stijging van de prijs van de grond. Toen in de jaren negentig de huizen aan het einde van hun tijdvak waren [waarbij de canon opnieuw moest worden vastgesteld, CA], ging deze serieus omhoog. Dat was een soort hefboom. Je ging het echt merken: de canon ging keer twee of keer drie. Het gaat de laatste jaren om 2.500 tot 4.000 euro per jaar. Dat was ooit een paar honderd euro. Elk jaar komen er nieuwe straten bij die aan het einde van hun tijdvak zitten en die dan opeens veel meer moeten betalen. Met name in de duurdere buurten gaat het om enorme stijgingen.’
‘D66 en VVD wilden in 2014 het erfpachtprobleem oplossen. De SP sloot zich aan maar eiste dat er 40% sociale huurwoningen zouden zijn. De oplossing was echter niet om het goedkoper te maken, maar om het twee tot vier keer duurder te maken. Er zijn 191.000 particuliere huizen met erfpacht en 100.000 adressen die hier serieus last van hebben. Je krijgt moeite het huis te financieren als je einde tijdvak gaat. Je kunt wonen in Amsterdam niet betaalbaarder maken door het duurder te maken.’
Geef eens een voorbeeld.
‘Een voorbeeld uit de Prinses Irenebuurt. Een woonhuis met een WOZ-waarde van acht ton in 2014. Die mensen hebben niet te klagen dat ze mooi wonen en dat hun waarde van het huis gestegen is. Maar van de WOZ-waarde kunnen ze geen boodschappen doen. Omdat ze geen bovenburen hebben, zegt de gemeente: een groter deel van de waarde van jouw huis hoort bij de grond. In de nieuwe regeling ga je een veel hoger bedrag betalen of je kunt de erfpacht eeuwigdurend afkopen. Einde tijdvak betaal je eind 2029 opeens 7.000 euro per jaar. Als je het afkoopt kost het 220.000 euro. De inwoner is in de crisis zijn baan kwijtgeraakt. Die kan dit niet betalen. Het hangt erom of hij zijn huis uit moet.’
Dit is vooral een probleem van mensen met een duur huis. Dat zijn geen zielige mensen. Amsterdam is een dure stad en rijke mensen kunnen meer bijdragen.
‘Inkomenspolitiek is het gevolg van dit stelsel, maar we doen aan selectieve inkomenspolitiek. Tien procent van de woningen in Amsterdam staat op eigen grond. Die hoeven niet mee te betalen. De duurdere woningen betalen sowieso al meer mee via de duurdere OZB. Dat duurdere huizen meer bijdragen is oké maar daarvoor heb je die OZB. Erfpacht komt zeker harder aan bij hogere inkomens, maar ook bij mensen die in een relatief duur huis wonen. Huizen zijn duur geworden door de markt. Moet de gemeente daar dan nog eens extra aan gaan bijdragen door de erfpacht?’
Forum voor Democratie wil de erfpacht helemaal afschaffen.
‘Forum zegt heel makkelijk dat de erfpacht afgeschaft moet worden, maar dat kan helemaal niet. Erfpacht zit in 400.000 koopcontracten. En op die 400.000 koopcontracten zijn hypotheekcontracten gebaseerd. Dus als je dat wilt gaan veranderen, moeten ook alle hypotheekcontracten veranderd worden. Dan moet er een nieuwe hypotheek berekend worden. FvD heeft er niet over nagedacht, ze snappen het niet. Het is puur populistisch: er zit geen kennis of begrip van de situatie achter. Het is minachting voor de problematiek.’
De leus van AWEP is ‘betaalbaar, bewoonbaar, betrouwbaar’. Maar buiten sociale huur is Amsterdam sowieso niet betaalbaar. Iedere partij wil bouwen voor de middeninkomens. Maar die huizen komen er niet. Wat nou, bewoonbaar?
‘Ik wil een gemêleerde stad zien waar geen enorme scheiding is tussen arm en rijk. Dat staat onder druk door diverse factoren, waaronder de gestegen huizenprijzen maar ook de grote controle op de sociale woningbouw. Dat zijn aspecten die meespelen. Als je iets wilt doen aan die druk, is bijbouwen het enige wat helpt. Dat is de enige reële oplossing. We willen niet terug naar marxistische controle op de woonruimte dat de overheid gaat bepalen wie waar mag wonen. Er moeten meer huizen komen, maar we hebben nog maar een klein beetje ruimte voor verdichting. Dat levert weinig op.’
‘Het zal altijd zo blijven dat de stad populair is en mensen moeten zelf een afweging maken waar ze willen wonen. Voor mensen die Amsterdam een mooie stad vinden maakt de gemeentegrens niet zoveel uit. Je kunt ook wonen in Amstelveen, Haarlem, Diemen…
Almere, Hoofddorp, Zaandam?
‘Hun blik is ruimer dan de postcode. Binnen de ring is het waanzinnig moeilijk om extra woonruimte te realiseren voor iedereen die daar zou willen wonen. Dus we gaan bijbouwen in de haven en op IJburg.
Dit klinkt als: het wordt niet opgelost.
‘We gaan niet terug naar de prijsniveau’s van de jaren tachtig. Dat gaat GroenLinks ook niet realiseren. We kunnen dat niet oplossen. Het is een keuze van mensen om zo dicht mogelijk bij het centrum te wonen. Mensen moeten misschien accepteren dat ze vijf of acht kilometer van het centrum af zitten. Dan wordt het betaalbaarder. Ik heb het ideaal dat we allemaal in Amsterdam kunnen wonen, maar ik ga niet geografisch vastleggen wat Amsterdam is. De visie is dat heel veel mensen die dat willen in Groot-Amsterdam kunnen wonen. De woningnood moet je niet gelijk stellen aan mensen die in binnen de ring willen wonen.’
Ik wilde een serie maken over uitdagers van het partijkartel. Maar jullie vormen inmiddels één lijst met het CDA.
‘Het maakt een groot verschil of we in de coalitie komen. Dat is een belangrijke reden om ons aan te sluiten bij het CDA. Een nieuwe partij komt nooit in het college. Als we in de college-onderhandelingen meedoen moet de erfpacht anders, zodat het voor veel mensen weer acceptabel wordt. Het minste is een verbetering van de huidige erfpacht-overstapregeling.’
Je was de AWEP en nu ben je CDA?
‘We dachten eerst: als we een betaalbaar, bewoonbaar en betrouwbaar Amsterdam willen, dan moeten we meedoen met de verkiezingen met een eigen partij. In de vorige zomer hadden we regelmatig contact met het CDA. Toen bedachten we: we gaan het samen doen. Het CDA merkte dat wij heel serieus zijn en hier serieus over nadenken, en dat we ook een mening hebben geformuleerd over al die andere dingen die in de stad spelen. Dat heeft geholpen om te denken: het is een heel goed idee om dit samen te doen. Het is een geregistreerd partnerschap. De tien leden van de AWEP zijn lid geworden van het CDA en staan op de lijst. Het is geen fusie. We zijn een bloedgroep binnen het Amsterdamse CDA. Ik ben het eens met het CDA-programma, anders zou ik geen lid zijn.’
Dit interview vond plaats in Café Wildschut in Amsterdam. Dit interview is geautoriseerd.
