Het gaat niet goed met de vakbeweging. Je zou bijna vergeten dat de FNV bestaat. Zo schijnt het dat de FNV al bijna een jaar een nieuwe voorzitter heeft, ene Han Busker. Het kan aan uw verslaggever liggen, maar vroeger leken FNV-voorzitters toch een stuk bekender. Busker is deze maandag afgereisd naar Den Helder voor een debat over het sociale domein. Dat is niet zomaar: Busker gaat wel vaker het land in, nu de FNV een hele reeks debatten organiseert in het kader van de aankomende gemeenteraadsverkiezingen. Er is er vast ook eentje bij u in de buurt.
De FNV lijkt deze debatten te organiseren om weer eens wat zichtbaarder te worden. Het moet duidelijker worden waar de FNV voor staat en wat de gemiddelde burger aan de vakcentrale heeft. De gemeenteraadsverkiezingen vormen een mooie aanleiding want gemeenten hebben tegenwoordig allerlei taken op het gebied van werk, inkomen en zorg. De FNV-debatten blijken echter nog een extra doel te hebben: de FNV probeert lokale kandidaten te dwingen zich aan haar visie te conformeren. Als dat lukt, doet de FNV ertoe.
Hoe zo’n publieke lobbypoging eruit ziet, zien we maandagavond in Den Helder. Er zijn acht stellingen rondgestuurd. Dat is de enige informatie die vooraf beschikbaar is. We lezen dat de FNV vindt dat er meer ‘echte banen’ moeten komen, dat aanbestedingen sociaal moeten zijn, dat goede zorg vanzelfsprekend is, dat werken zonder loon uit den boze is, dat er een goede sociale werkvoorziening moet zijn, dat de gemeente niet te veel gebruik moet maken van flexwerk, dat werkenden en uitkeringsgerechtigden gelijk zijn en dat goede voorzieningen essentieel zijn.
Niet alle FNV-stellingen gaan over gemeentelijke bevoegdheden en ze zijn bovendien zo algemeen geformuleerd dat niemand tegen kan zijn. Een lijsttrekker grapt vooraf dat de discussie wel in een kwartiertje afgerond kan worden. Hij zit er fors naast: dit debat duurt ruim twee en een half uur. Elke Helderse lijsttrekker – veertien stuks – mag mondeling op elke stelling reageren. We kennen deze debatvorm uit het Europees Parlement: de lijsttrekkers komen met losse statements en reageren niet op elkaar. Men is het bijna altijd eens met de vorige spreker.
Iedereen die denkt dat politieke campagnes professioneel worden aangestuurd kan hier ervaren dat juist het amateurisme hoogtij viert. De FNV stuurde vooraf geen debatopzet en dus kan de avond nog alle kanten op. Een professionele campagnemanager had daar niet aan meegewerkt, maar hier komen alle lijsttrekkers toch opdraven vanwege de sociale druk: de anderen komen immers ook. Als je thuisblijft kom je bekend te staan als weigeraar. De enige partij die zich daar niets van aantrekt is de PVV, die hier wederom schittert van afwezigheid. Dat blijkt in dit geval verstandig.
Vrijwel alle lijsttrekkers blijken het bij elke stelling eens met de FNV. De debatleider – een voormalig afsplits-annex-overstap-raadslid – concludeert vervolgens op een opvallend dwingende toon dat er consensus is en dat de lijsttrekkers zich dus voor dit FNV-standpunt zullen gaan inzetten. Na afloop krijgen alle lijsttrekkers alle acht stellingen ingelijst mee. Dan onthouden ze tenminste waarvoor zij zich gaan inzetten.
Alleen de VVD wijkt meerdere keren vrij expliciet af. De linkse debatleider laat duidelijk weten dat dat de bedoeling niet is. VVD-lijsttrekker Kees Visser geeft geen krimp.
Na hun talloze instemmende woorden leggen de lijsttrekkers graag nog wat eigen accenten. Al hun extra opmerkingen zijn onderling onvergelijkbaar want ze gaan allemaal in op steeds weer andere details. Bovendien zijn deze opmerkingen volstrekt zinloos omdat op tien man na de zaal vol zit met de eigen vaste achterban. Het lijkt de lijsttrekkers te ontgaan dat niemand inhoudelijk iets aan deze avond heeft behalve de PR-machine van de FNV.
Zo zien we het probleem van de Helderse lijsttrekkers: zij hebben geen heldere rolopvatting of ze hebben die wel maar laten hem niet zien. Als de debatleider bij herhaling vaststelt dat de lijsttrekkers zich aan de doelen van de FNV hebben geconformeerd, zegt niemand hoe het zit: lijsttrekkers beloven niets aan de FNV, ze beloven iets aan hun kiezers. Wat dat is, staat in hun programma. Na de verkiezingen hebben ze een eigen mandaat: ze stemmen zonder last en maken zelf een inschatting wat ze wel en niet sociaal vinden. Dat leggen ze dan weer uit aan hun kiezers. Met FNV-standpunten hebben ze niets te maken.
De FNV wekt hier de suggestie dat er deze avond een stembusakkoord is gesloten. De Helderse partijen zijn het onderling eens geworden over belangrijke sociale paragrafen van het toekomstige Helderse beleid. De VVD is meestal een buitenbeentje, dus die doet niet echt mee, al neemt ook de VVD-lijsttrekker geen expliciete afstand van deze opdringerige werkwijze. Wat de lokale PVV van dit circus vindt is onbekend. De FNV wordt al met al gesteund door een ruime meerderheid van de toekomstige Helderse gemeenteraad.
Zo gaat dat dus in de moderne lokale politiek: er zijn weinig mogelijkheden voor partijen om zich lokaal te profileren. Het aantal bijeenkomsten in Den Helder is op anderhalve hand te tellen. Alle lijsttrekkers komen dus opdraven, hoe slecht aangekondigd, inhoudelijk onzinnig en formeel onjuist de bijeenkomst ook is. Ook tijdens de bijeenkomst nemen de lijsttrekkers geen regie over de situatie en laten ze zich dwingen in het frame dat ze voortaan de FNV-wensen gaan uitvoeren.
Hier ontbreekt het niet alleen aan professionele campagnevoering, maar ook aan een eigen heldere rolopvatting. Dat heeft de FNV goed ingeschat.
