De Helderse burgemeester Koen Schuiling neemt het woord. De uitslagenavond vindt niet plaats in het Stadhuis, meldt hij, want daar worden de stemmen geteld. De avond vindt daarom plaats in de Stadshal, een zaal van schouwburg De Kampanje. Het is behoorlijk druk: de hele Helderse politiek heeft zich verzameld om de uitslag van de verkiezingen te vernemen. Schuiling meldt dat de definitieve uitslag er pas vrijdagochtend zal zijn. Pas dan zijn de restzetels en de voorkeurstemmen bekend. Deze avond volgt alleen een voorlopige uitslag.
Het is best spannend, want er valt geen peil op die uitslag te trekken. Hier in een middelgrote stad is heel weinig informatie over de relatie tussen kiezers en gekozenen. Opinieonderzoek is er helemaal niet en peilingen zijn afwezig. De lokale krant wordt maar door een minderheid van de Heldenaren gelezen en dus weet niemand of de prestaties van de afgelopen periode tot de bevolking zijn doorgedrongen. De afgelopen weken waren er meerdere ‘grote gebeurtenissen’ in Den Helder, maar niemand weet welk effect die hebben gehad op de publieke opinie.
In theorie zou dat effect er kunnen zijn: er was gedoe over de verplaatsing van een coffeeshop. De D66-wethouder stapte op en daarmee zat de partij ook opeens zonder lijsttrekker. De Stadspartij won in 2014 met de belofte dat er geen nieuw stadhuis zou komen, maar de aanbesteding van de renovatie van het huidige stadhuis mislukte onlangs, waardoor de Stadspartij niet meer kan beweren dat ze haar belofte van destijds heeft ingelost. Hoe het met het stadhuis afloopt is onzeker. En zo kunnen we nog wel even doorgaan: niemand weet of al deze gebeurtenissen iets met de uitslag te maken hebben.
Er zijn maar een paar zekerheden. De Stadspartij werd bij de verkiezingen van 2014 plotseling megagroot met elf zetels. Iedereen verwacht daarom verlies en statistisch is dat ook zeer waarschijnlijk. De PVV zal ongetwijfeld zetels winnen, maar de partij was onzichtbaar in de campagne, terwijl de debatten die de PVV oversloeg nauwelijks publiek trokken. Dus of deze onzichtbaarheid uitmaakt voor de uitslag is niet te zeggen. De Seniorenpartij heeft in een vergrijsde gemeente een treffende naam en dat zal wel wat zetels opleveren, zo is de gedachte.
Na wat tussenstanden leest burgemeester Schuiling na middernacht de voorlopige uitslag voor: de grootste partij is Beter voor Den Helder (5 zetels), een afsplitsfractie van de Stadspartij die een opmerkelijk groot social media-budget had. Daarna volgen CDA en VVD met beide vier zetels. Twee zetels zijn er voor D66 (een halvering), PVV, Seniorenpartij, Stadspartij, ChristenUnie en PvdA. Verder hebben alle partijen nul of een zetel. Donderdagochtend blijken Beter voor Den Helder, CDA en PVV allen een zetel meer te krijgen. Maar alles hangt nog steeds van de restzetels af. Die worden vrijdag pas bekend.
Hier in Den Helder zien we waarom landelijke verslaggeving over lokale verkiezingen zo oppervlakkig is: men kent de lokale situatie helemaal niet. In Den Helder bestaat de gemeenteraad straks uit elf tot veertien partijen. Dit soort versnippering wordt altijd opgevat als een teken van onbestuurbaarheid. De suggestie is dat dit komt door inhoudelijke verdeeldheid. Maar die is er in Den Helder juist niet. De meeste partijen zijn het zelfs opmerkelijk met elkaar eens. Als we alle onhaalbare plannen en onrealistische beloften wegdenken, blijven er weinig grote politieke meningsverschillen over.
De Helderse uitslag is het makkelijkst samen te vatten met de ineenstorting van de Stadspartij van elf naar twee zetels. Maar de Stadspartij had de laatste jaren sowieso maar zes zetels omdat vijf leden verder gingen als Beter voor Den Helder. Deze twee partijen houden van de elf zetels uit 2014 er in de nieuwe gemeenteraad acht over. Inhoudelijk is het verschil minimaal. Het zijn twee partijen omdat er in de elfkoppige fractie van 2014 botsende karakters zaten.
Daarmee zijn we aangekomen bij de echte oorzaak van de politieke versnippering: kunnen de dames en heren politici wel met elkaar door één deur? De ego’s zijn in Den Helder nogal groot en dat maakt samenwerken er niet makkelijker op. Niet binnen partijen, maar ook niet binnen een coalitie.
Nogal wat bezoekers vragen uw verslaggever of dit het einde van zijn serie is. Het antwoord is nee: de serie stopt pas als de Helderse formatie is afgerond. De aanwezigen concluderen direct dat de serie dus nog maanden doorgaat. Zo diep zijn de loopgraven hier ingesleten. Maar als men wil, kan men er met een nieuwe coalitie heel snel uit zijn. Men moet het alleen maar wíllen.
De serie Chris Aalberts in Den Helder gaat na de gemeenteraadsverkiezingen verder met de vraag wat de Helderse verkiezingen precies hebben opgeleverd.
