Nu de mist is opgetrokken kunnen we de balans opmaken. Vrijdag werd de uitslag van de Helderse gemeenteraadsverkiezingen bekend. Van de vijftien partijen die deelnamen aan de verkiezingen komen er twaalf in de gemeenteraad. De vraag is: hebben ze dat verdiend? Wat kunnen we zeggen over wat de partijen de afgelopen jaren hebben gepresteerd en in hoeverre heeft dat een relatie met hun herverkiezing? Of was het hun campagne die ze aan zetels hielp? Een analyse.
In 2014 was er in Den Helder maar één overtuigende winnaar: de Stadspartij kreeg een derde van de gemeenteraad in handen en kwam in het college. Dat college struikelde al binnen een jaar, waarna er een nieuw college kwam met wederom de Stadspartij. Die was inmiddels wel een stuk kleiner geworden: vijf van de elf leden waren weggelopen om ‘Beter voor Den Helder’ te beginnen, de winnaar van de verkiezingen van vorige week.
De Stadspartij deed in 2014 twee beloftes: gratis parkeren in het centrum en geen nieuw stadhuis. Er kwam gratis parkeren en er is geen nieuw stadhuis verrezen. Bij het stadhuis is het de vraag of die belofte standhoudt: de gemeenteraad besloot tot renovatie van het bestaande stadhuis, maar de aanbesteding is mislukt en dus is het onduidelijk hoe het verder gaat. Resultaat voor de Stadspartij: van elf naar twee zetels.
Beter voor Den Helder zat na de afsplitsing in de oppositie maar werkte wel mee aan de plannen voor de renovatie. Die mislukte, maar dit weerhield de Helderse kiezer er niet van de partij te belonen met zes zetels. De partij is inhoudelijk niet wezenlijk anders dan de Stadspartij waarvan ze zich ooit afsplitste. Een nauwelijks te interpreteren uitslag dus.
De laatste drie jaar regeerden CDA, VVD, D66 en PvdA met de Stadspartij. Zij maakten de periode vol, al liep de VVD een paar maanden voor de verkiezingen weg en trad D66-wethouder Lolke Kuipers een week voor de verkiezingen af. Het meest visuele resultaat van deze jaren is de stadsvernieuwing: veel nieuwe gebouwen waaronder een nieuwe bibliotheek en een nieuwe schouwburg. Verder kwam er armoedebeleid, werd een poging gedaan de stadhuisdiscussie te beëindigen en was er ruzie met Rob Scholte. De gemeente moest financieel bijspringen bij de nieuwe schouwburg.
Hoe we de verkiezingsuitslag voor deze vier coalitiepartijen in verband kunnen brengen met deze prestaties, is een raadsel: het CDA ging van vier naar vijf zetels, D66 verloor er twee en kwam uit op twee, de VVD bleef stabiel op vier en de PvdA stabiel op twee. De landelijke trend kan dit niet verklaren: het verlies van D66 kan wel door de landelijke trend worden verklaard, de stabiele positie van de PvdA niet. En dat terwijl juist de PvdA twee linkse lokale partijen als concurrenten had.
Bij de nieuwkomers is de analyse veel eenvoudiger. De PVV haalde drie zetels en werd daarmee de vierde partij. De standpunten van de PVV zijn grotendeels hetzelfde als die van de andere lokale partijen en de PVV deed aan maar één verkiezingsdebat mee. Verder schijnt de partij een klein beetje te hebben geflyerd. Hier bestaat dus geen enkele relatie tussen deze zetelwinst en de prestaties of beloften van de club van lijsttrekker Vincent van den Born.
Bij de Seniorenpartij geldt dat eveneens. De partij kreeg twee zetels maar heeft nauwelijks een onderscheidend programma. Het profiel is uiterst flets. Lijsttrekker Remco Duijnker is controversieel omdat hij een conflict met de gemeente heeft gehad. Nummer 2 Karla van Driesten stapte van de Vrije Socialisten over naar de Seniorenpartij. Die zeer opportunistische stap leverde de Seniorenpartij geen duidelijker profiel op en de overstap mislukte bovendien, want Van Driesten moet haar plaats afstaan aan een kandidaat die met voorkeursstemmen is gekozen.
Bij zowel de PVV als de Seniorenpartij was een herkenbare naam voldoende om zetels te halen.
De overige zeven partijen spelen een beperkte rol. De belangrijkste is de ChristenUnie, die een tweede zetel won, nadat ze die in 2014 had verloren. In 2014 waren er interne problemen, maar die zijn nu verleden tijd en de kiezers zijn terug. Zowel GroenLinks als de partij ‘Behoorlijk Bestuur’ blijven met een zetel in de raad. Deze drie partijen bestuurden in 2014 korte tijd mee, maar die coalitie kwam al snel ten val door een ruzie bij de grote coalitiegenoot. Electoraal hebben deze kleine partijen er geen last van.
Helder Onafhankelijk – een soort lokale PVV – kreeg in 2014 twee zetels en viel meteen uiteen. De partij verdwijnt nu definitief uit de raad. De voormalige SP’ers Rachel Post en Dirk Pastoor komen ook niet terug. Zij deden beide met een eigen linkse partij mee maar in Den Helder stemmen linkse kiezers kennelijk liever PvdA of GroenLinks. Gedoe wordt hier net als bij de Stadspartij afgestraft.
De laatste zetel van de gemeenteraad gaat naar oud-wethouder Geurt Visser, die de afgelopen periode weg moest vanwege zijn seksueel getinte appjes aan ambtenaren. Die appjes zijn in Den Helder een restzetel waard. Volgens zijn verkiezingsposters gaat Geurt de fusie van Den Helder met Schagen en Hollands Kroon tegenhouden. Dat gaat lukken: die fusie staat nergens op de agenda.
Het is goed als politici worden beloond en afgestraft op basis van hun prestaties of beloftes. In Den Helder ligt dat anders. Een sprekende partijnaam als de PVV of de Seniorenpartij is hier voldoende om meerdere zetels te halen. Lokale partijen hebben verder enige massa nodig om zichtbaar te zijn: meerdere kleine partijtjes verdwijnen, de grote jongens blijven. Gedoe werkt sowieso in hun nadeel. Een enige uitzondering op dat patroon is Geurt Visser. Zelden kregen ambtenaren zo’n grote middelvinger van burgers.
De landelijke partijen maken in Den Helder niet altijd een sprankelende indruk. Toch lijken ze hier wel degelijk een eigen kiezersschare te hebben en niet alleen mee te liften op de landelijke trend. De stabilisering van de PvdA is knap, want men speelde twee linkse concurrenten weg. Ook de winst van het CDA is knap. Waar dat aan te danken was is niet zo duidelijk, want ander coalitiepartners verloren dan weer wel. We kunnen er zeker van zijn dat de 23-jarige CDA-lijsttrekker deze winst gaat spinnen als zijn overwinning. Dat biedt een prachtige entree tot een belangrijker politiek toneel.
De serie Chris Aalberts in Den Helder gaat na de gemeenteraadsverkiezingen verder met de vraag wat de Helderse verkiezingen precies hebben opgeleverd.
