Iedereen die denkt dat de formatie van een lokale coalitie over politieke programma’s en het sluiten van inhoudelijke compromissen gaat, heeft het behoorlijk mis. In Den Helder lijken politieke programma’s sterk op elkaar en kunnen vrijwel alle partijen op inhoudelijke gronden met elkaar samenwerken. De PVV lijkt de enige uitzondering. We zagen al dat voor de formatie twee andere zaken veel belangrijker zijn: goede onderlinge verhoudingen en rancune. Er blijkt nog een derde overweging een rol te spelen: carrière.
Den Helder herbergt twee politici die ook buiten de gemeente aan de slag kunnen. Eentje was al eens op televisie: Pieter Kos, de oud-fractieleider van GroenLinks in Leiden die ooit een mislukte greep deed naar het partijvoorzitterschap. Vier jaar geleden werd hij in Den Helder wethouder voor de Stadspartij en hij was de laatste verkiezingen lijsttrekker. De Stadspartij verloor negen van de elf zetels. Op landelijk niveau was een politiek leider opgestapt, maar in Den Helder formeert Kos vrolijk mee alsof er niets aan de hand is.
Maar meerdere collega’s geloven niet dat Kos echt in Den Helder blijft. GroenLinks heeft elders de lokale verkiezingen gewonnen, maakt een grote kans in veel grote steden mee te besturen en dus zal de partij behoefte hebben aan ervaren wethouders. Pieter Kos lijkt de perfecte kandidaat want hij heeft het vier jaar ongeschonden in de Helderse gemeentepolitiek uitgehouden. Vriend en vijand zijn het erover eens dat hij een goede wethouder is. Hij kan wel een niveautje hoger spelen. Dat weten ze bij GroenLinks natuurlijk ook.
Over persoonlijke ambities zijn politici nooit eerlijk en dus hoor je pas van een eventueel vertrek als alles in kannen en kruiken is. Wethouders als Kos zijn steeds minder verbonden aan een bepaalde gemeente of aan een bepaalde partij en dus kan zo iemand in theorie overstappen. In Den Helder hebben ze er al ervaring mee: na twee jaar was wethouder Jacqueline van Dongen opeens weg om verder te gaan in Zwijndrecht. Wat het voor de Stadspartij betekent als Kos zou vertrekken, weet niemand, maar er zijn weinig mensen die het een verbetering vinden.
Op deze manier spelen persoonlijke carrières dus een rol in de formatie: in de vorm van vage verwachtingen wie er wel en niet wethouder willen en kunnen worden. Maar het is breder: soms gaat het om een carrière die er nog helemaal niet is. Dat geldt voor Harmen Krul, de opmerkelijk jonge fractievoorzitter (23) van het CDA. Hij werd geschikter bevonden voor het lijsttrekkerschap dan alle bestaande raadsleden en de zittende wethouder. Krul studeert nog en zal nu ongetwijfeld geen wethouder willen worden, maar deze Helderse formatie is wel heel belangrijk voor zijn carrière.
Krul oogt ambitieus en weet dat hij in deze fase geen fouten mag maken, maar het CDA moet als tweede partij praten met Carlo Assorgia, de partijleider van de grote winnaar Beter voor Den Helder. Die partij blinkt vooral uit in het streven de burgemeester weg te krijgen en begrijpt bovendien het woord belangenverstrengeling niet. Enige voorzichtigheid lijkt dus verstandig. Voorlopig houdt het CDA een coalitie met partijen die alleen bezig zijn de burgemeester te ontslaan af. Straks wordt Krul nog medeverantwoordelijk voor hun strapatsen. Dat vinden ze bij het landelijke CDA vast niet leuk.
Maar niet alleen ambities buiten Den Helder zijn van belang. Voor politici die Den Helder nooit zullen verlaten speelt mee dat een wethouderschap in een gemeente met deze grootte 90.000 euro per jaar oplevert. Formeren betekent dat je partij een functie kan uitdelen met een mooi salaris inclusief wachtgeldregeling. Vorstelijke bedragen die velen anders nooit zouden verdienen. En dus roddelen Helderse politici welke partijen wel en niet mogen aanschuiven en hoeveel water lijsttrekkers bij de wijn willen doen om deze hoofdprijs binnen te harken: wie is bereid de burgemeester weg te sturen in ruil voor een vorstelijk salaris?
De voorlopig nog theoretische ambities van Kos en Krul kosten de belastingbetaler in ieder geval geen geld. Dat ligt voor iedereen die in Den Helder wethouder wil worden wel anders. Dit is het nare gevolg van politieke versnippering: partijen met twee zetels kunnen in Den Helder al een wethouderschap claimen. Vroeger kon de gemeente toe met vier wethouders, maar in het eerste formatieverslag zijn veel partijen nu al akkoord met zes. Liefst allemaal fulltime. Alleen de VVD sputtert nog wat tegen. De rekening is immers voor de belastingbetaler.
De serie Chris Aalberts in Den Helder gaat na de gemeenteraadsverkiezingen nog even verder met de vraag wat de Helderse verkiezingen precies hebben opgeleverd.
