Met de weliswaar beperkte luchtaanvallen op Syrië zijn we wederom een nieuwe fase in de internationale verhoudingen ingegaan. Na de passieve Barack Obama lijkt het weer ‘America First’, zoals in en de eerste tien jaar na de Koude Oorlog. Leidt Amerika ‘Het Westen’, ‘De Vrije Wereld’ en ‘De Internationale Gemeenschap’ weer? Nee, dat lijkt, maar is bij nadere beschouwing niet zo. Amerika leidde, maar Rusland gaf niet in. De nieuwe ‘axis of evil’ – Rusland, Iran, China – gaf weinig krimp en blijft Amerika tegenwerken en uitdagen. Het lijkt er op dat wat zojuist gebeurde boven Syrië het eerste conflict in een echt multipolaire wereld was.
Ongelovig dat hij de Amerikaanse verkiezingen zou kunnen winnen hebben weinigen in Europa goed opgelet op wat Donald Trump in zijn verkiezingscampagne zei. Laat staan dat geprobeerd werd te begrijpen wat hij precies bedoelde. ‘America First’ werd door vele commentatoren uitgelegd als dat Trump zijn land van het wereldtoneel wilde afhalen, zich terug trekken in isolationisme. In feite bedoelde hij dat hij wilde dat Amerika in buitenlandse interventies (militair) weer ging winnen – wat hij ook meermalen letterlijk heeft gezegd. Niet afzijdig blijven, maar selectief hard toeslaan. Waar Amerika belangen ziet effectief optreden, maar ook alleen daar. Niet meer trekken aan onmogelijke vredesprocessen en permanent paaien met grote financiële bijdragen zonder dat die zichtbaar effect hebben. Nee, Trump is en blijft denken als een zakenman, een investeerder die of een meerderheidsbelang wil of consortia leidt, maar altijd om daar zelf het meeste uit te halen.
Uiteindelijk was de gecombineerde US-UK-FR-aanval met zo’n 100 raketten op 3 chemische doelwitten in Syrië bedoeld om duidelijk te maken dat gebruik van chemische wapens onacceptabel is voor het Westen. Dat punt is gemaakt, met maar een schijntje van het raket- of wapenarsenaal dat vooral de Amerikanen nog steeds elke dag hebben klaar staan voor gebruik waar dan ook ter wereld. Hoewel Trump na de internationaal toch zwakke Obama duidelijk heeft gemaakt dat met de VS weer rekening moet worden gehouden, is tot nu toe toch sprake van een erg beperkt militair optreden. Als geruchten kloppen, wilde Trump meer, maar hebben zijn minister van Defensie Mattis en zijn top-generaals er voor gezorgd dat de actie hiertoe beperkt bleef. Mogelijk komt er de komende tijd meer. Mogelijk wordt weer militair straf uitgedeeld als Assad of welke regime in de wereld dan ook in de toekomst deze verschrikkelijke wapens gebruikt.
Om de situatie waarin de wereld zich nu bevindt goed te begrijpen zijn de vermeende ideeën van Mattis en zijn generaals interessanter dan die van Trump, puur omdat zij er meer verstand van hebben. Trump wil ‘America First’, maar zij begrijpen dat de Russen en Iraniërs zich diep in Syrië hebben genesteld en dat Amerika alleen met veel grotere risico’s dan afgelopen vrijdag met aanvallen van buiten het Syrische luchtruim Assad zwaar kan treffen. Misschien dat ze dat de komende weken alsnog zullen doen, maar alleen een veel groter aantal raketten kan de Syrisch/Russische luchtverdediging ineffectief – en dus de weg vrij – maken voor westerse luchtaanvallen op een schaal die het Syrisch regime echt zouden verzwakken.
Trump zou het misschien willen, maar zijn militairen weten dat dan echt grote aantallen Russische doden en luchtgevechten met Russische vliegtuigen worden geriskeerd. Als de Russen blijven bluffen gaat Trump ze daar niet wegkrijgen, ook al zijn de Amerikaanse strijdkrachten kwalitatief en kwantitatief sterker. Datzelfde geldt voor Iran, dat een grote legermacht in Syrië heeft en Hezbollah op pad kan sturen om met aanvallen op het noorden van Israel dat land bij een conflict kan betrekken. Israel zal zich, in tegenstelling tot tijdens de Golfoorlog, waarschijnlijk niet lijdzaam laten beschieten en Trump zal Israel waarschijnlijk niet proberen tegen te houden. De Amerikaanse president trekt eerder samen met Israel ten strijde, maar zijn militaire top weet dat ook dat de Russen en Iraniërs niet uit Syrië weg krijgt.
Wat Rusland in Syrië (en de Krim en Oost-Oekraïne) laat zien is dat militaire aanwezigheid een politiek fait accomplis creëert. Net als China met de bezetting van de Zuid-Chinese Zee-eilanden laat zien. Ook daar gaan ze waarschijnlijk pas na een zeer zwaar militair treffen met het Westen ooit weg. De Russen rijden nog steeds elke week met hun tanks verder Georgië in, blijven gewoon in Transnistrië en elke keer dat de spanningen rondom Noord-Korea oplopen is het wachten op berichten dat Chinese (en Russische?) tanks en troepen dat land binnentrekken ‘om het tegen Amerika te helpen beschermen’ – om nooit meer weg te gaan. Is dat vooralsnog een kleine nachtmerrie, de pogingen van de Chinezen om langs de string of pearls en one road, one belt tot aan het Suez-kanaal en Oost-Europa economisch, politiek én militair heel veel voet(en) aan de grond te krijgen zijn dat niet.
Het Westen, Trump voorop, kan dat remmen en containen, maar terugdraaien zal een derde wereldoorlog vergen. Daar zijn de president en zijn militairen het denk ik wel over eens. Alleen lijkt Trump politiek en economisch bereid de strijd aan te gaan met zowel Rusland als China – en meer risico op escalatie te willen riskeren met militaire interventies. We zullen er wellicht aan moeten wennen, maar we lijken een wereld in te zijn gegaan waarin conflicten vaker en gevaarlijker gaan voorkomen.
