De NOS heeft met de verslaggeving over Gaza haar ware aard laten zien. In de uitzending van Nieuwsuur van 14 mei liet de omroep werkelijk geen middel onbenut om de staat Israël in een kwaad daglicht te stellen. Een zorgvuldig gemonteerde split-screen contrasteerde beelden van de opening van de Amerikaanse ambassade met die van gewonde Palestijnen. Het visuele effectbejag spatte van het scherm.
Eelco Bosch van Rosenthal deed in zijn gesprek met Uri Rosenthal onbeschaamd zijn best om de rol van Hamas buiten de discussie te houden. Er was excessieve aandacht voor de woordvoerders van militante Palestijnen en een informatief filmpje stond bol van de desinformatie (Na een reactie van het CIDI moest de NOS deels rectificeren). Van objectiviteit was geen sprake, laat staan dat er een positief geluid klonk over het 70 jarig bestaan van de staat Israël. Want zelfs de meest cynische commentator van de gebeurtenissen in het Midden-Oosten kan toch niet ontkennen dat de staat Israël voor miljoenen Joden en niet-Joden een weldaad is en dat het voortbestaan ervan niet altijd vanzelfsprekend is geweest.
Het mag geen verbazing wekken dat talloze Nederlanders de publieke omroep steeds meer gaan beschouwen als een Orwelliaans Ministerie van Waarheid. In reactie op de eenzijdige berichtgeving is er de laatste jaren een heel circuit van alternatieve media ontstaan. In het bijzonder het YouTube kanaal Café Weltschmerz is de moeite waard om te volgen. Met beperkte middelen worden daar de meest uiteenlopende mensen geïnterviewd. Gasten en interviewers komen van links en rechts, er is tijd voor een verdiepend vraaggesprek en dat alles zonder een cent overheidssubsidie. Maar is dit ook meteen een garantie voor een minder vooringenomen vorm van journalistiek?
Een van de vaste gasten en presentatoren is Stan van Houcke. Van Houcke windt zich regelmatig op over de verspreiding van nepnieuws, die volgens hem vooral mogelijk is doordat Nederlandse journalisten onkritisch het Haagse, en daarmee het Amerikaanse of Trans-Atlantische perspectief op internationale conflicten overnemen. Met zijn kritiek op de nieuwe Koude Oorlogsretoriek die ook in de Nederlandse media gemeengoed is geworden heeft Van Houcke het volgens mij bij het rechte einde. Hij is meestal goed ingelezen en bovendien volleerd Bas Heijne-basher. In een tijd waarin journalisten vooral handelen in wenselijkheden in plaats van in werkelijkheden, is dit een verademing.
Maar als het om Israël gaat wordt het ook de sceptische Van Houcke rood voor de ogen. De Nieuwsuur uitzending had volgens mij wel duidelijk gemaakt dat de Nederlandse media doorgaans de rol van Israël bekritiseren en sympathiseren met de Palestijnen. Maar volgens Van Houcke is het net andersom. Het geweld van Israël wordt in de Nederlandse media collectief verzwegen, meent hij. In zijn Weltschmerz interview heeft hij het over Gaza als een groot concentratiekamp waar Israëlische soldaten ‘maar een beetje prijsschieten op kinderen’. Ja ze worden ‘abgeknallt’ (heel subtiel, dat Duits hier). Van Houckes gesprekspartner Kees van der Pijl haalt een oud verhaal naar boven over Israëlische soldaten die Palestijnse voetballers doelbewust in de voeten schieten. Kijk, dat klinkt dan weer net te sadistisch om waar te zijn. Zouden Van Houcke en Van der Pijl zich hier zelf schuldig maken aan het verspreiden van nepnieuws?
Het incident waar van Van der Pijl op doelt is een dubieus Pallywood scenario uit 2014. Het tragische verhaal van Palestijnse voetballers die door Israëlische kogels een glansrijke carrière in rook zagen opgaan, is afkomstig van een enkele Palestijnse website. Die site beweerde dat Jawhar Nasser al-Din Halbieh maar liefst 7 kogels in zijn linkervoet kreeg en 3 in zijn rechtervoet. De corrupte voormalige president van de FIFA, Sepp Blatter, is de held van het verhaal. Hij had Netanyahu eens goed de waarheid verteld en zou Israël uitsluiten van de internationale voetbalcompetities. Hoewel er nergens een betrouwbare bron voor dit verhaal is, wordt het door van Houcke kritiekloos gepresenteerd als het bewijs voor de situatie in Gaza. (Voor wat het waard is kunt u hier een reconstructie lezen uit Israëlisch perspectief. Een gelijksoortig incident werd recent door verschillende Engelse media vermeld over de Palestijns voetballer Mohammed Khalil. Zelfs als deze berichten een kern van waarheid zouden bevatten, is het sadisme van Israëlische soldaten niet de meest voor de hand liggende verklaring. Ook voor de Nederlandse politie geldt immers dat het schieten op de benen juist een richtlijn is om fatale verwondingen te voorkomen.
Waar mainstream media het nepnieuws eenzijdig herleiden tot Russische inmenging en herlevend nationalisme, reageren Van Houcke en zijn geestverwanten daarop door een zionistisch complot te vermoeden achter alles wat hen in de internationale politiek onwelgevallig is. Van der Pijl noemt het Amerikaanse Congres, na de Westbank en Gaza het derde bezette gebied van de Israëli’s. Zo wordt de vooringenomenheid van de mainstream media ingeruild voor de bezwerende werking van een internationaal Joods complot. Laten we dit het Gaza effect noemen: Mainstream media en ‘kritische journalisten’ vinden elkaar in hun gemeenschappelijke afkeer van Israël.
Ik ga hier niet het verlossende woord spreken over de werkelijke situatie in Gaza. Daar hebben we goed geïnformeerde en kritische journalisten voor nodig. Maar de casus Gaza laat wel zien dat het verwijt van nepnieuws zeker geen garantie is voor objectieve journalistiek. Ik vrees dat noch Eelco Bosch van Rosenthal noch Stan van Houcke ons in dit opzicht verder gaan helpen.
