Censuur in het internettijdperk is een wonderlijk verschijnsel. Waar ergens één bericht wordt gecensureerd, poppen elders een veelvoud aan nieuwe berichten op. Deze ervaring heeft ook de rechter in de zaak van Tommy Robinson recentelijk opgedaan.
Wat gebeurde er? Op 26 mei 2018 werd Tommy Robinson opgepakt nadat hij bij een rechtszaak de binnentredende Pakistaanse verdachten van ‘grooming’ filmde. Robinson was al eerder opgepakt en (voorwaardelijk) veroordeeld voor precies hetzelfde feit waardoor zijn voorwaardelijke straf nu omgezet is in een onvoorwaardelijke straf. Opvallend is dat de media in het Verenigd Koninkrijk na de veroordeling van Robinson een publicatieverbod kregen om te berichten over de zaak. Wat is er aan de hand?
Henk-Jan Prosman schreef eerder op TPO al over de censuursoperatie van het Verenigd Koninkrijk richting Robinson zelf. Ik richt mijn blik naar de censuuroperatie gericht op de Engelse media. Eerder geplaatste artikelen werden verwijderd, nieuwe artikelen mogen niet worden geplaatst. Toch vond het nieuws een weg, ook binnen het Verenigd Koninkrijk.
Terwijl de nationale media zich moeten houden aan de mediabeperkingen van de rechter, vielen internationale media (en uiteraard ook de sociale media) niet onder deze beperkingen. De censuuroperatie binnen he Verenigd Koninkrijk is in dit verband opvallend.
Waarom zou je overgaan tot het censureren van de eigen media, terwijl via het internet (internationaal en nationaal) talloze artikelen en berichten zijn te vinden over deze zaak? In deze artikelen wordt immers niet alleen over de Robinson-zaak bericht, maar ook over het opgelegde mediaverbod. Het is geen verassing dat deze berichtgeving ook haar weg vindt binnen het Verenigd Koninkrijk.
Het voelt wat knullig. Snappen de rechters het internet niet? Dachten zij echt dat het publicatieverbod succesvol zou zijn? Dat het Verenigd Koninkrijk een media-eiland is los van de rest van de wereld? In plaats van de publicatiestroom in te dammen, heeft de rechter geholpen de berichtgeving te verspreiden. Zeer ironisch: de rechter doet niet onder voor de duurst betaalde communicatiebureaus: hij voegde een marketingstempel aan deze berichten: “Kom en lees mij, dit is wat u niet mag weten.”
Censuur is niet altijd het grootste kwaad. Sterker nog: soms is censuur de enige mogelijkheid om in te grijpen. Denk bijvoorbeeld aan kinderpornografie, oproepen tot terroristische aanslagen of de publicatie van staatsgeheimen. Censuur vervult hierbij een belangrijke functie: het beperken van bepaalde informatie die een ernstige bedreiging vormt.
Censuur kan ook meer paternalistische trekken krijgen en zelfs een moreel oordeel opdringen. In dat geval dreigt censuur in zichzelf een bedreiging te worden. Met dergelijke censuur wordt geprobeerd een signaal af te geven. Het gaat hier soms om onschuldige vormen van censuur waarbij wordt aangegeven dat bepaald materiaal niet voor iedereen geschikt is, zoals de kijkwijzer. Maar soms gaat het ook om het beperken van verdere verspreiding van bepaald ‘schadelijk’ materiaal, zoals we van bijvoorbeeld Facebook, Twitter en YouTube gewend zijn.
Dergelijke censuur wordt vaak minder goed ontvangen. Een verbod is niet effectief of heeft zelfs het tegenovergestelde effect. ‘Hate speech’-wetgeving creëert vaak martelaars van het vrije woord. Het gaat hier om mensen die de grenzen van de wet opzoeken en zich opwerpen als zij die durven te zeggen wat niet gezegd mag worden. Een censurerende staat is direct verdacht: waarom mag iets niet worden gezegd? Is het misschien waar?
Het is geen verrassing dat bij schadelijke content zoals kinderpornografie, het oproepen tot aanslagen of het publiceren van staatsgeheimen vrij weinig bezwaar wordt gemaakt tegen eventuele censuuroperaties. Het censureren van deze content staat in een direct verband met het beveiligen van de samenleving. Met andere woorden: censuur is alleen gerechtvaardigd als er een gevaar is voor staat of individu.
Maar wat rechtvaardigt het publicatieverbod door de rechter? Een fantastische naam in het verdedigen van de vrijheid van meningsuiting heeft het Verenigd Koninkrijk al niet. Maar met een dergelijke kansloze censuuroperatie lijkt onmacht ten aanzien van onbevallige critici definitief aangetoond te zijn. Er is één ding erger dan censureren, en dat is met censuur de te censureren berichten promoten.
Natuurlijk, geen enkele censuursoperatie is 100% effectief. Maar dat is het criterium niet. Het opsporingspercentage van de politie is ook geen perfecte score, dat maakt niet gelijk dat er geen effectief politieapparaat is. Zelfs in China slaagt de censuurpolitie er niet in om alle berichten tegen te houden.
Door de nationale media te censureren vestigt het Verenigd Koninkrijk juist meer aandacht op de zaak tegen Robinson. Het is geen verassing als de censuuroperatie juist heeft geleid tot meer protesten en acties tegen de arrestatie. De rechter bereikt hiermee het tegenovergestelde van wat beoogd werd met de censuur. Er is juist meer (positieve) aandacht voor Robinson. De rechter heeft een martelaar gecreëerd. Los van hoe je tegenover Robinson staat, censuur van Robinson, zijn gedachtegoed of het proces is nooit een goede zaak.
