Wat is de waarde van EU-ontwikkelingshulp? Die vraag is essentieel om te weten wat de waarde van de megalomane ‘European Development Days’-conferentie is die deze week in Brussel plaatsvindt. Journalisten mogen hier op kosten van de Europese Commissie verslag van doen, ook als zij zelf eigenlijk geen kennis hebben van dit onderwerp. Integendeel zelfs. Doordat de Europese Commissie deze ‘mediapartners’ een zeer eenzijdig programma voorschotelt, kunnen Frans Timmermans en consorten er zeker van zijn dat de EU alleen maar positieve pers krijgt.
Waarom is het voor journalisten bijna ondoenlijk om een beeld te krijgen van het thema EU-ontwikkelingshulp en waarom zijn journalisten bijna wel gedwongen om af te gaan op de informatie van de Europese Commissie? Het probleem is de extreme diversiteit binnen de hulpwereld: er zijn heel veel betrokken landen, heel veel organisaties, heel veel beleidsthema’s en heel veel projecten. Bij elk project kan het effect anders zijn. Het is dus gemakkelijk bergen informatie te vinden over allerlei details, maar het is nauwelijks te doen om een goed totaalbeeld te krijgen.
Laten we daarom zomaar een beleidsterrein bekijken: de visserij, een onderwerp waar enorm veel EU-bemoeienis mee is. Catherine Gegout, onderzoeker aan de Universiteit van Nottingham, deed onderzoek naar het effect van EU-ontwikkelingsbeleid op deze sector. Haar werk geeft een heel ander beeld dan de positieve echoput van de Europese Commissie.
De EU wil graag ethisch opereren en bijdragen aan de economische, sociale en democratische ontwikkeling van Afrika. De EU wil dit doen door ontwikkelingshulp én internationale handel. Bij visserij wil de EU tevens duurzaamheid: illegale, ongereguleerde visvangst en overbevissing tegengaan. Al die goede intenties gaan samen met een streven naar neoliberaal beleid waar Afrikaanse landen meer nadeel dan voordeel van hebben en waar vooral EU-landen van profiteren.
De conferentie waar de Europese Commissie journalisten op afstuurt doet één ding niet: een beeld geven van al het EU-beleid wat voor Afrika relevant is. De conferentie praat alleen over ontwikkelingshulp en laat het neoliberalisme weg.
De EU heeft allerlei handelsovereenkomsten gesloten met Afrikaanse landen, maar volgens Gegout is het beter voor die landen om geen enkele overeenkomst met de EU te hebben. Als buitenlandse schepen geen toegang meer hebben tot de wateren van Afrikaanse landen, kunnen die landen zelf hun eigen vis exploiteren en hun lokale economie kan daarvan profiteren.
EU-handelsbeleid en EU-ontwikkelingshulp moeten elkaar aanvullen, maar doen dat niet. Er is weinig vis in Afrika omdat deze wordt verhandeld, terwijl de eigen bevolking ondervoed is. Rara wat is het gevolg voor de volksgezondheid? Kinderen worden daarnaast door hun ouders gestimuleerd om niet naar school te gaan maar om in de visindustrie te werken. De door de Europese Commissie zo bejubelde positie van vrouwen staat onder druk omdat zij nauwelijks een rol in de huidige visindustrie spelen, maar vroeger wel een rol hadden in de traditionele, lokale vishandel. Inderdaad: dat was de tijd voordat de EU zich ermee begon te bemoeien.
Afrikaanse landen krijgen door de EU met dure controles te maken die niet zouden bestaan als deze landen geen overeenkomsten met de EU hadden gesloten. Ook dat feit mist in de stapel persinformatie die journalisten bij de ‘European Development Days’ krijgen uitgereikt.
In de uitkomsten van Gegout zijn de standpunten van de SP te herkennen: de EU dringt een neoliberaal beleid op waardoor landen niet meer zelfvoorzienend zijn en spullen die ze zelf nodig hebben gaan verhandelen. Het probleem laat zich raden: dit effect kan per sector en per land verschillen. Het is niet gegarandeerd dat als dit probleem zich bij visserij voordoet het zich ook openbaart op andere terreinen. Wat dat betreft zou het voorbeeld van visserij ‘selectief shoppen’ kunnen zijn. Maar garanties dat de EU alles goed doet, die zijn er (natuurlijk) niet.
We leren zo hoe complex deze materie is, juist door het ingrijpen van de EU. Ontwikkelingshulp en handelsbeleid werken elkaar soms tegen en de belangen van Afrikaanse landen en die van de EU zijn niet per definitie gelijk. Zo blijkt hoe pervers het is als journalisten zich door de Europese Commissie laten verleiden zo’n conferentie als ‘mediapartner’ te verslaan. De Europese Commissie wil geen serieus politiek debat over EU-beleid, ze wil er alleen PR voor. Als een journalist wil weten hoe EU-ontwikkelingshulp echt in zijn werk gaat, kan hij beter elders zijn licht opsteken.
Deze week op TPO: hoe regelt de Europese Commissie haar PR voor EU-ontwikkelingshulp?
