En ineens was daar een nieuwe roman van Thierry Baudet! Wat een tijden zijn dit toch… Terwijl links nog altijd de mond vol heeft van beschaving, van ruimdenkendheid, van, nou ja, ‘een plek voor iedereen’, komt het bijbehorende proza van linkse politici meestal niet verder dan benauwde nota’s, memo’s, actiepunten, beleidsstukken, aanbevelingen, aandachtspunten en nieuwe pamfletten over hoe links het dan wél moet aanpakken (zie laatst het manifest van ‘Vrij Links’). Terwijl dit deel der natie dus tobberig in zelf gefabriceerde discussiestukken blijft hangen, komt daar de vermeend ‘rechtse’ voorman Baudet met een serieuze greep naar De Grote Roman. Dat Baudet met zijn boek ‘Van elk waarheen bevrijd’ de verbeelding aan de macht gaat brengen, hoort u mij niet zeggen (ik heb er het nodige op aan te merken, even geduld). Maar zelf stammend uit een tijd dat kunstzinnigheid ongeveer gelijk stond aan progressieve waarden, aan de zucht naar ongebreidelde zelfexpressie en dito lustbeleving, is het zonder meer opmerkelijk te noemen dat anno 2018 niet een progressieve politicus zich aan een dergelijk romanproject waagt, maar een conservatieve. Zou mijn hypothese dan werkelijk kloppen dat links het verheffingsideaal voorgoed heeft afgestoten (‘een goed gevoel over jezelf’ is daar tegenwoordig het hoogst haalbare) en aan rechts heeft overgedragen, dat tenminste nog harde eisen stelt aan hoe je namens je land of gemeenschap ‘een eerzame burger’ kunt worden?
Om het nog verwarrender te maken, is de hoofdpersoon uit Baudet’s roman, Philippe Gautier, in wezen een zacht en sentimenteel ei. Het gaat om een cellist annex aansteller die vindt dat hij bij zijn vrouw, Sylvia, niet echt goed tot zijn recht komt. Zijn kunstenaarsziel hunkert naar meer bevlogenheid en grandeur. Niet dat Baudet één op één gelijk is te stellen aan Gautier – die beginnersfout zal ik niet maken –, maar het is een interessante vraag hoeveel geduld de politicus Baudet zou hebben met het door hem gecreëerde personage Gautier. Omdat kranten de literatuur tegenwoordig steeds meer als een lifestyle onderwerp behandelen (bij welke bakfiets hoort welke roman of dichtbundel?) en er op sociale media interessante, individuele stemmen zijn te ontdekken, kan ik het niet laten – alvorens ik de roman zelf op de snijtafel leg – te verwijzen naar de recensie van Radboud-professor Jos Joosten, die behalve raak en amusant ook een beetje vals is. (Maar ja, Nijmegen, hè: daar zullen ze de applausmachine voor Baudet niet snel opstellen.) De kern van zijn betoog is dat Baudet ‘kitsch’ schrijft, een variant op het zigeunermeisje aan de muur. En daar heeft hij een punt. Elke meerduidigheid of ironische flair is uit dit proza gewied, het is meer een soort leerstuk: op elke pagina lijkt Baudet tussen de pompeuze regels te willen roepen dat het hier om Echte Liefde, Echte Pijn en Echt Hartstocht gaat (om precies te zijn voor een bevallige leerling celliste, die Davide heet, ja, de naam alleen al heeft iets onmiskenbaar kitscherigs). Even een passage ter illustratie van het pompeuze:
‘Ja, in zekere zin was hij zijn hele leven op de vlucht geweest, nergens thuis, nergens veilig. De enige plek waar hij zich goed voelde was achter zijn cello, achter zijn schild (…). De warmte, de gewoonheid – de huiselijkheid van Sylvia had zijn daarachter opgesloten seksualiteit nog verder gesmoord, had een verder ontkiemen onmogelijk gemaakt; het was duidelijk dat daar geen plek voor was.’ (p. 54)
Wat mij vooral opviel tijdens het lezen van Baudet’s roman was het chronische gebrek aan dynamiek. Er komt veel filosofie, muziektheorie, psychologie, relatiesores en overig gepieker voorbij, maar als je mij nou vraagt ‘wat gebeurt er in dat boek?’ moet het antwoord luiden: nagenoeg niets. Hoofdpersoon-komt-tot-het-inzicht-dat-zijn-huwelijk-is-afgebrokkeld-tot-routine, raakt-verliefd-op een-ander-en-voelt-pijn-over-de-pijn-die-hij-zijn-vrouw-en-kinderen-daarmee-aandoet. Dat is het wel zo’n beetje. En denk maar niet dat één van de hoofdrolspelers een millimeter van karakter verandert. Patstellingen alom.
De enige “verdediging” die je voor Baudet op touw zou kunnen opzetten, is dat hij met deze roman een nieuwe generatie laat kennismaken met het romantische idee over de liefde als totale vervulling, dat in het Tinder-tijdperk nadrukkelijk uit beeld dreigt te raken. Geheel volgens zijn premoderne wereldbeeld gaf Baudet in een interview onlangs lucht aan zijn afkeer van moderne kunst, die zijns inziens te laag inzet, veelal ‘alleen maar over de absurditeit van het leven gaat’. Baudet lijkt op zijn 19-de eeuws onverkort in lotsbestemming te geloven, niet alleen van het ondeelbare individu, maar gezien zijn ‘Forum voor Democratie’ ook van het even ondeelbare vaderland.
Daar horen geen grapjes bij. Daar past enkel loden ernst.
