Met regelmaat verklaren politici en wetenschappers dat Nederland sterker uit de kredietcrisis is gekomen. Daarbij baseert men zich op statistieken van het Centraal Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek. Die geven echter een vertekend beeld van de werkelijkheid. De kredietcrisis heeft namelijk veel schade toegebracht aan de publieke gezondheid en de veiligheid binnen onze samenleving.
De staatsschuld is momenteel € 484 miljard en stijgt nog steeds met € 335 per seconde. In 2017 leefden 1,2 miljoen mensen onder de armoedegrens en waren er 168 voedselbanken die 130.000 mensen van voedsel voorzagen. Ontslaggolf, schuldenlast, excessief alcohol- en drugsgebruik, kindermishandeling, verharding van de criminaliteit en een afnemend vertrouwen in de overheid zijn andere waarneembare effecten van de crisis. Er is verder een toenemend appèl op de geestelijke gezondheidszorg. Tel daarbij op dat de afgelopen jaren het aantal zelfdodingen in Nederland tot recordhoogte is gestegen (bijna 1900 per jaar) en dat er in 2017 een totaal van 83.500 incidenten door verwarde personen is geregistreerd. Dan is het niet verwonderlijk dat GGZ Nederland en de korpschef van de Nationale Politie recentelijk de noodklok hebben geluid.
Deze en andere cijfers uit een onderzoek van studenten van de Hogeschool Rotterdam tonen aan dat er een duidelijke relatie is tussen de kredietcrisis en de kwaliteit van de publieke gezondheid en veiligheid in ons land. Het kabinet en openbaar bestuur hebben hier vrijwel geen aandacht voor gehad. De focus was slechts gericht op het redden van ons monetaire stelsel onder aanvoering van het ministerie van Financiën. Men probeerde de crisis op te lossen binnen de polderstructuur, waarbij het onduidelijk was wie welke maatregelen nam en welk effecten dat zou sorteren. De crisis had geen ‘gezicht’ en de communicatie met de burgers liet te wensen over, evenals de hulp aan de ernstig getroffenen. Dat verklaart waarom de crisis zo lang heeft kunnen aanhouden.
Economische veiligheid is sinds 2007 een van de pijlers van de Nationale Veiligheidsstrategie. Dat rechtvaardigt een benadering van de kredietcrisis vanuit een veiligheidsperspectief. Had dat niet tot effectievere oplossingen geleid? Had dat het leed van veel Nederlanders niet kunnen verzachten? Waarom was er geen rol weggelegd voor de vakdepartementen Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid? Welke activiteiten hebben de veiligheidsregio’s met de directeuren publieke gezondheid ontplooid? Allemaal vragen die nog steeds moeten worden beantwoord. Tot op heden heeft geen enkel overheidsorgaan dit onderzocht. Hier is een concrete taak weggelegd voor de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Het past geheel binnen de opdracht van deze Raad om niet slechts incidenten en rampen te onderzoeken, maar ook complexe en langdurige crisissituaties te analyseren.
We leren blijkbaar slecht van ervaringen uit het verleden. Bij de millenniumproblematiek in het jaar 1999 is er op rijksniveau een multidisciplinair platform ingericht dat het kabinet adviseerde over te nemen maatregelen. Crisismanagement onder leiding van voormalig Philips topman Jan Timmer werkte destijds voorbeeldig. De kans is groot dat een nieuwe kredietcrisis zich binnen afzienbare tijd aandient. We moeten dan niet polderend met een financiële bril op de crisis benaderen. Een aanpak op nationaal en regionaal niveau vanuit een crisisstructuur zal noodzakelijk zijn. Een brede focus, vroegtijdige interventiemaatregelen, publiek-private coördinatie en slagvaardig leiderschap kunnen de schadelijke effecten voor de publieke gezondheid en veiligheid binnen onze samenleving aanzienlijk beperken. En daar is het de burgers uiteindelijk om te doen!
