Misschien is het de kat op het spek binden. D66 werd ooit opgericht voor vernieuwing van de democratie en riep decennialang dat ze zaken als een gekozen burgemeester en referenda wilde. Toen was er in Nederland eindelijk een raadgevend referendum… en toen schafte D66 het weer af. Deze week presenteert D66 desondanks voorstellen om de democratie te vernieuwen met – u raadt het al – het referendum. Zou iemand nog begrijpen waar D66 voor staat?
In de deze week verschenen D66-voorstellen lezen we dat burgers behoefte hebben aan ‘een noodrem’. Een citaat uit de tweede alinea van het D66-stuk: ‘De representatieve democratie alleen is (…) niet voldoende. We willen niet alleen maar stemmen, we willen ook meepraten en meebeslissen. Hoort het referendum daarbij? Absoluut.’ De auteurs begrijpen in ieder geval dat het onlogisch is dat D66 zich nog over dit thema uitspreekt. Zelfkastijding in het kwadraat zou je het kunnen noemen. Gisteren werd het epistel desondanks gepresenteerd aan leden.
In een Haags schoolgebouw zitten er dinsdagavond tientallen. Partijbestuurder Henk Beerten doet de introductie. Het ongemak is meer dan duidelijk: hij hoopt dat het schrijfsel ‘iets voorstelt’. Henk denkt wel dat dat gelukt is en dat is maar goed ook, want democratie is ontzettend belangrijk voor D66. Henk haast zich te melden dat dit een soort praatavond is met ruimte voor vragen van leden. Hier wordt dus nog niet gepraat over het amenderen van de voorstellen, doceert Henk.
In een echte partijdemocratie maken de leden dat natuurlijk zelf wel uit, maar hier verroert niemand zich. De opzet is nogal hiërarchisch: de voorstellen zijn van het partijbestuur, de Tweede Kamerfractie en het wetenschappelijk bureau samen. De hele partijtop staat er dus achter, hetgeen een open discussie over de voorstellen én over de teloorgang van het raadgevend referendum verhindert. De partijtop doet vijftien voorstellen waarvan er slechts eentje over het referendum gaat. Al met al een prachtige manier om de discussie over dit thema te verwateren. Toch mislukt die opzet.
Een bebrilde meneer legt omstandig uit wat de filosofie van D66 is. De maatschappij is veranderd en de democratie is heel belangrijk en daarom waren al deze voorstellen hard nodig, doceert hij. Het probleem is dat er mensen zijn die denken dat er niet naar ze geluisterd wordt. Daar zou deze meneer weleens gelijk in kunnen hebben, want D66 heeft onlangs het referendum afgeschaft.
De bebrilde meneer gaat verder over ‘participatie aan de voorkant’, zonder uit te leggen wat dat is. Moeiteloos vervolgt de avond met het punt dat burgers vaak geen touw kunnen vastknopen aan de taal die politici uitslaan. Partijbestuurder Henk vindt dat punt zo belangrijk dat hij wil kijken of de voorstellen in begrijpelijke taal herschreven kunnen worden. Dit gebeurt wel pas nadat (!) er op het D66-congres over is gestemd.
Zo zien we hoe hiërarchisch D66 werkt. Allerlei partijleden beginnen de inspanningen van de schrijvers te prijzen. Er zijn allerlei goede voorstellen gedaan, zoals op personen stemmen, meer ‘horizontale verantwoording’ en meer burgerfora. D66 wil voortaan dat burgers een ‘burgeramendement’ kunnen indienen waar de Tweede Kamer over kan spreken. Als de Tweede Kamer dat niet doet, heeft de burger met D66 een correctief referendum achter de hand.
Het voormalige D66-Kamerlid Boris van der Ham meldt dat de partij weliswaar een correctief referendum wil, maar dat iedereen weet dat dat lastig is in te voeren en dat er voorlopig geen alternatief voor is. Boris weet dat Kajsa Ollongren bij Linda’s Zomerweek vertelde dat ze verbaasd is over alle kritiek. Kamerlid Rob Jetten begint het meteen voor Kajsa op te nemen. Het kost hem veel woorden om te zeggen dat hij de afschaffing eigenlijk ook maar kut vindt.
Hoe geloofwaardig is dat? Was de afschaffing alleen coalitiedwang? D66 wil in haar voorstel met hogere drempels komen om een referendum geldig te verklaren. Het wordt bij het hier voorgestelde referendum moeilijker om te winnen dan bij het afgeschafte referendum. 50 procent van de stemmen plus één is niet genoeg, horen we Jetten bloedserieus zeggen. In de voorstellen lezen we dat er een opkomstdrempel moet zijn ‘waarbij het aantal tegenstemmen gelijk of groter is dan de helft plus een van de opkomst van de meest recente Tweede Kamerverkiezingen.’
Laat die zin tot u doordringen. D66 eist een enorme opkomst van tegenstemmers. Met deze drempel is het vrijwel onmogelijk een referendum te winnen en een wet tegen te houden. Met deze norm waren alle al gehouden referenda – inclusief die over de Europese Grondwet – ongeldig geweest. Als u een referendum wilt, moet u voortaan maar op Forum voor Democratie stemmen.
