Het basisidee van talkshow De Nieuwe Maan (NTR) ruikt natuurlijk fris en fruitig. Het luidt ongeveer als volgt: laat de minderheden in Nederland niet langer alleen maar onderwerp zijn van gesprekken tussen blanke, oude mannen op de late avond, maar haal ze binnen de schijnwerpers van de studiocamera’s, want dan krijgen we een reëler, eerlijker, genuanceerder beeld van hen dan dat Peter R. de Vries, geheel ongevraagd, namens hen verkondigt dat het afgelopen moet zijn met, bijvoorbeeld, al te pesterige islamkritiek, die volgens de ontspoorde misdaadjournalist niet een sieraad voor de vrijheid van meningsuiting is maar juist een schandvlek. De voorspelbare werkelijkheid is immers dat lang niet alle moslims zich vertegenwoordigd voelen door de grote bek van Peter R. de Vries. En dat zij in potentie, los van dat ze als gezicht op een prettige manier nieuw zijn op tv, een betere en interessantere reactie kunnen geven op spotprenten en islamkritiek dan de alwetende snor uit Amstelveen. En dus is De Nieuwe Maan, nogmaals als idee, enorm toe te juichen.
Maar hoe is De Nieuwe Maan in de praktijk? Tja, een heel stuk minder fris en fruitig. Het onmisbare ingrediënt van een talkshow is immers het gesprek, dat wil zeggen, het uitwisselen van gedachten. Laat dát nou net geheel ontbreken in De Nieuwe Maan. De uitzending over salafisme op 28 september was er een schrikbarend voorbeeld van. Presentator Fidan Ekiz kondigde op voorhand al aan dat niet-moslims voor de betreffende uitzending niet waren uitgenodigd omdat het erom zou gaan meer nuancering en duidelijkheid rondom het begrip ‘salafisme’ te kweken, en dat zou niet lukken – was de kennelijke veronderstelling – met mensen die zelf geen moslim of salafist waren. Alleen mensen vanuit de salafistische gemeenschap, of daar dichtbij in de buurt, werden verondersteld deskundig te zijn. En van binnenuit de veelkleurigheid van het salafisme te kunnen illustreren.
Deze opzet leidde tot van alles, maar niet tot een gesprek. De twee uitgenodigde salafisten wilden om te beginnen al niet zomaar ‘salafist’ genoemd worden (“Dan wil ik eerst een definitie horen van wat jij onder een salafist verstaat”) en de derde gast, de tot de islam bekeerde Nederlander Nourdeen Wildeman (“Met liefde voor Islam en een positieve mindset een bijdrage leveren aan onze gemeenschap” staat er op zijn homepage, ook te boeken voor lezingen), meldde expliciet dat hij zich, los van definities, sowieso niet als een salafist beschouwde. Het bleek de aftrap van een uitzending waarin iedereen vooral bezig was zaken te ontkennen, te ontlopen en te omzeilen. Zelfs het gegeven dat veel aanslagen in West-Europa door de islam worden geïnspireerd, leverde een welles-nietes-spel op en wilde niet echt landen. Eén van de vermeende salafisten stelde zelfs doodleuk dat die aanslagen een ‘reactie’ waren op onder andere westerse machtspolitiek in Irak en Afghanistan, suggererend dat niet de islam maar wijzelf de inspiratiebron vormden voor de messen en bommen die op ons afkwamen.
Kortom, aan de minimale voorwaarde voor een gesprek – dat er ergens een gebied van overeenstemming bestaat tussen de deelnemers van het debat – werd in deze uitzending niet voldaan. Voeg daarbij de nogal hijgerige aansturing van presentator Fidan Ekiz, die er nooit een geheim van maakt dat ze ‘haar’ moslimgemeenschap wil bemoederen tot deze volledig gedresseerd is en ook PVV-ers geen angst meer aanjaagt, en je begrijpt dat er aan de tafel van De Nieuwe Maan vooral spreekwoordelijke selfies werden gemaakt, dat wil zeggen, standpunten opgedist die vooral door de individuele gasten zelf, inclusief de gespreksleider, als honderd procent in orde werden beschouwd.
De uitzending over de gevaren van rechts-extremisme, op 5 oktober, werd weliswaar bevolkt door een meer gemêleerd gezelschap, maar de overeenkomsten met de uitzending over salafisme waren opvallend. Net zoals ‘salafisme’ werd het begrip ‘rechts-extremisme’ als een stuk rood vlees op tafel gegooid, waarna alle gasten ieder met hun eigen vork erin gingen prikken, net zolang tot je als kijker met zoveel verschillende definities van rechts-extremisme bleef zitten dat je allengs begon te vergeten waarom het ook alweer een gevaar was. Ook hier liet de selfie-mentaliteit zich weer gelden. Elke gast pikte de hem of haar welgevallige elementen uit een pas verschenen AIVD-rapport over rechts-extremisme eruit, en ging er vervolgens mee aan de haal. De één zag minder gevaar vanwege de toename van freelancende extremisten, die zich al naar gelang het laatste nieuws in demonstraties met nationalistische en xenofobe leuzen manifesteerden. Terwijl de ander juist meer gevaar zag ontstaan nu extreem-rechts, wegens gebrek aan ideologische samenhang, de islam had uitverkoren als de primaire steen des aanstoots.
Een exotisch punt van aandacht, tenslotte, is het uitzendtijdstip van De Nieuwe Maan. Op het moment dat werkend Nederland zich in feeststemming naar de ‘vrijmibo’ spoedt, begint op staatszender Nederland 1, om kwart over vijf, een ernstig gesprek over de punten en komma’s waar het salafisme wel of niet onder valt. Een beter beeld van de heersende segregatie hier te lande is bijna niet denkbaar
Met dit programma faciliteert de NTR niet het gesprek tussen mensen met verschillende migratieachtergronden, maar het langs elkaar heen praten.
