Floris van der Berg kreeg post van een klimaatscepticus en besloot deze terug te schrijven. Dit deed hij in de vorm van onderstaande open brief.
Net als jij ben ik geen klimaatwetenschapper en heb ik geen expertise in wetenschapsgebieden die het klimaat betreffen. Ik ben zelfs helemaal geen wetenschapper, maar een filosoof met milieufilosofie als specialisatie. Ik werk bij een departement voor duurzame ontwikkeling aan de universiteit, waarbij het uitgangspunt is dat er sprake is van antropogene klimaatverandering en dat daar urgent iets aan gedaan moet worden. Als dat uitgangspunt fout zou blijken te zijn, vervalt alles waar wij mee bezig zijn.
Het is als met theologie: als God niet bestaat, is de hele onderneming waardeloos. Je moet dus wel heel zeker zijn van je zaak. De biologie gaat uit van de waarheid van de evolutietheorie. Als zou blijken dat het scheppingsverhaal van de Bijbel letterlijk waar is, dan vervalt daarmee het fundament van niet alleen de biologie, maar ook van de geologie en de paleontologie. Waarom is klimaatwetenschap dan anders dan theologie?, zo kun je je afvragen. Om dezelfde reden dat evolutiebiologie anders is dan creationisme (‘creation science’). Het grote verschil is dat er voor wetenschappelijke claims empirisch bewijs is, dat door iedere wetenschapper kan worden geverifieerd. Voor de theorie van evolutie is een overdonderende hoeveelheid bewijs. Desalniettemin zijn er wetenschappers – zelfs briljante wetenschappers zoals de Nederlandse Spinozaprijswinnaar Cees Dekker – die de theorie van evolutie niet aanvaarden, maar daarmee evolutietheorie niet weerlegd. Antropogene klimaatverandering is als evolutietheorie, er is een grote hoeveelheid bewijs voor maar er zijn wetenschappers die hardnekkig blijven ontkennen.
Om te begrijpen waarom het anno nu rationeel is om wetenschappelijke consensus over antropogene klimaatverandering te aanvaarden, is een excursie in de wetenschapsfilosofie noodzakelijk. Het aanvaarden van wetenschappelijke autoriteit is geen vorm van de autoriteitsdrogreden, zoals bij het aanvaarden van uitspraken van de paus die gelden als onfeilbaar. Zijn uitspraken zijn dogmatisch en staan niet open voor kritische toetsing. Bij het aanvaarden van wetenschappelijke autoriteit gaat het niet om de uitspraken van een bepaald persoon, maar om de getoetste kennisclaims waarvoor empirisch bewijs is. Wetenschap is een collectieve kenmethode. Wetenschap is de beste manier die de mensheid heeft om tot kennis te komen. Wetenschap is gebaseerd op empirische en verifieerbare claims die open staan voor kritiek en weerlegging. De methode om dat te bewerkstelligen is door zogenaamde peer review, waarbij wetenschappers hun bevindingen pas publiceren nadat deze kritisch zijn bekeken door (anonieme) experts. Dan wordt het paper gepubliceerd, maar kritiek blijft altijd mogelijk. Andere onderzoekers kunnen hun kritiek publiceren als daar goede gronden (dat wil zeggen: bewijzen) voor zijn. Wetenschap is derhalve zelfcorrectief. Om nogmaals de vergelijking te maken met de evolutietheorie, er zijn ontelbare papers die bewijs leveren voor de theorie van evolutie, terwijl er geen papers in academische tijdschriften verschijnen die met gedegen bewijs de creation science onderbouwen.
Het is derhalve rationeel om wetenschappelijke consensus te volgen. Het is, in theorie, nog steeds mogelijk dat de wetenschap ernaast zit, maar dan nog is het rationeel om de best mogelijke kennismethode te volgen. Wetenschap is een menselijke activiteit en derhalve niet optimaal. Wetenschap is feilbaar. De wetenschappelijke praktijk is niet ideaal, maar het is de beste kenmethode die we hebben. Frauderende wetenschappers worden eruitgegooid; papers die incorrect bleken worden teruggetrokken, de consensus wordt bijgesteld op basis van nieuw bewijs (zo is Pluto volgens astronomische definities nu geen planeet meer, maar een planetoïde), achterhaalde theorieën verdwijnen van universiteiten, zoals marxisme, psychoanalyse en theologie. Het wetenschappelijke bewijs voor door mensen veroorzaakte klimaatverandering is overtuigend en overweldigend. De data komen van verschillende vakgebieden, zoals geologie, fysische geografie, meteorologie en klimaatwetenschap.
Klimaatsceptici en -ontkenners zijn er in vele soorten. Hieronder een indeling van uitspraken van klimaatontkenners en klimaatsceptici in de meest voorkomende onderscheidingen.
Er zijn wetenschappers (zoals geoloog Salomon Kroonenberg en natuurkundige Freeman Dyson en Kees de Lange) die twijfels hebben over de menselijke factor bij klimaatopwarming. Zij betogen dat hun meningen niet of niet genoeg naar voren komen in de mainstream media (MSM). Volgens mij valt dat wel mee. Kroonenberg en Dyson zijn gemakkelijk op internet te vinden en zijn ook bij het brede publiek enigszins bekend. Er zijn de afgelopen jaren tal van debatten over het onderwerp in de MSM verschenen. De boeken van sceptici (zoals van Kroonenberg en Marcel Crok) worden gepubliceerd en krijgen aandacht. Het punt is echter dat de MSM geen aandacht hoeven te geven – en in ieder geval niet hoeven blijven geven – aan wetenschappers die de wetenschappelijke consensus bestrijden. Net zoals er in de MSM ook niet steeds aandacht besteed hoeft te worden aan mensen die de evolutietheorie niet aanvaarden. De MSM behoren het publiek eerlijke informatie te verschaffen op basis van de beste beschikbare kennis. Die beste beschikbare kennis is de wetenschappelijke consensus.
Er zijn wetenschappers die betogen dat het klimaat altijd onderhevig is aan verandering, want we hebben ook ijstijden gekend. Dat klopt. Het klimaat verandert. Er is nu echter iets anders aan de hand. Ten eerste verandert het klimaat nu buitengewoon snel en ten tweede wordt dit door mensen veroorzaakt. Daarin zit hem de crux: wij mensen zijn verantwoordelijk voor klimaatverandering die ertoe leidt dat de aarde veel minder goed leefbaar wordt voor een heleboel soorten, inclusief de mens.
In Katwijk staat op het strand een ‘monument’ dat aangeeft hoe hoog de zeespiegel daar ooit stond, zo schrijf je. Door stormen kan de waterspiegel enorm stijgen. Wat er door klimaatverandering gebeurt, is dat de frequentie en intensiteit van stormen toe zullen nemen en dat er meer zeewater komt door het smelten van het landijs. De weerrecords worden wereldwijd in rap tempo verbroken. Er zullen snel nieuwe monumenten bijkomen.
Je schrijft verder dat de toon van klimaatwaarschuwers en het monddood maken van tegenstemmen een deuk geeft in jouw vertrouwen over de wetenschappelijkheid van zulke akkoorden als Parijs. Dit zijn twee argumenten. Ten eerste de toon van wat jij noemt klimaatwaarschuwers. Er zijn vele klimaatwaarschuwers met vele tonen en strategieën. Ik neem aan dat jij luidruchtige protesten in gedachte hebt zoals die in de MSM langskomen. Maar jij weet ook dat de toon van een uitspraak niets te maken heeft met de juistheid van de inhoud ervan. De juistheid van een positie hangt niet af van de mate waarin een persoon zijn emoties kan beteugelen. Met dat monddood maken valt het, zoals ik heb betoogd, reuze mee.
“En of dat CO2 gedoe klopt, ik vraag het me af. Ik dacht dat voor het leven op de aarde CO2 nodig was.”
Dat laatste klopt: CO2 is noodzakelijk voor leven op aarde. Maar te veel CO2 is desastreus. Het gaat om de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Als er meer broeikasgassen als CO2 en andere broeikasgassen zoals methaan in de atmosfeer komen, leidt dat tot een opwarming van de aarde en die opwarming leidt ertoe dat het stabiele ecosysteem van de planeet wordt verstoord waardoor het klimaat verandert.
“Wij moeten nu ineens van het gas af. Als er enig effect op het klimaat is, zal dat straks komen doordat andere landen juist massaal van kolen en bruinkool overstappen op het gas. Het lijkt mij allemaal irrationeel en lobby’s van politici.”
Er zijn twee redenen waarom we van gas af moeten. Ten eerste omdat bij het verbranden van gas ook CO2 vrijkomt – al is het minder dan bij het verbranden van kolen en olie. We moeten niet alleen van het gas of, maar van alle fossiele brandstoffen. De tweede reden is dat de gaswinning in Nederland leidt tot aardbevingen, waardoor de bewoonbaarheid van de provincie Groningen in gevaar komt. Merk op dat je nu een argument gebruikt dat ervan uitgaat dat het verbranden van fossiele brandstoffen problematisch is. Het is niet logisch om twee tegenstrijdige argumenten in te brengen.
“In de Telegraaf van 15 september 2018 staat een verslag over filmmaker Marijn Poels die de kritische documentaire The Uncertainty Has Settled maakte over de klimaathype, en nu wordt hij geweerd. Zijn mening mocht niet, want zijn film zou het verzet tegen windmolens kunnen doen aanzwellen. We horen praktisch niets over de nadelen van windmolens, zoals al die dode vogels die ik zag fietsend van Urk naar Lemmer.”
De vogels die het slachtoffer worden van windmolens krijgen wel degelijk aandacht in onderzoek. Zo worden windmolens buiten trekvogelroutes geplaatst. Maar inderdaad, het is zielig voor de vogels. Maar het is een afweging: óf een stel dode vogels óf een ecosysteem waar er voor de meeste vogels en veel andere soorten helemaal geen mogelijkheid is. Het gaat om een kwestie van perspectief. (Wie echt bezorgd is om vogels kan zich trouwens beter druk maken over huiskatten die voor een veel grotere slacht onder de vogels zorgen).
“Wat kunnen we sowieso wetenschappelijk zeggen over de menselijke invloed op de toekomst van het klimaat? Begint dat niet op een apocalyptische (klimaat/eindtijd)religie te lijken?”
Dat is precies wat klimaatwetenschappers onderzoeken van wie de kennis is bijeengebracht in onder andere de IPCC-rapporten: er is sinds de industriële revolutie, toen de mens op grote schaal fossiele brandstoffen is gaan verbranden, een toenemende invloed van de mens op het klimaat waarneembaar. Inderdaad, de boodschap van het IPCC is apocalyptisch: als er een opwarming van de aarde van meer dan twee graden zal plaatsvinden, dan zal het klimaat en daarmee het ecosysteem op zodanige manier veranderen dat het een grotendeels onleefbare planeet wordt – voor veel flora en fauna zoals die er thans is. Het verschil met de talloze apocalyptische profetieën uit het verleden is dat deze voorspelling gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek. Religie betekent het aanvaarden van kennisclaims waarvoor geen goed bewijs is. Het aanvaarden van wetenschappelijke consensus is geen religie, want er is goed bewijs.
Klimaatscepticisme heeft doorgaans weinig met wetenschap te maken, maar meer met ideologie. Klimaatscepticisme is vooral aan de rechterkant van het politieke spectrum te vinden.
Tegen beter weten in hoop ik dat mijn uiteenzetting je zal doen inzien dat de klimaatcrisis een kwestie van leven en dood is en dat we alles op alles moeten zetten om binnen de twee graden opwarming te blijven.
