Hans van Willigenburg schreef deze zomer de recensies over Zomergasten. Dat smaakt naar meer, vindt ons van TPO. Daarom vanaf nu geregeld TV-recensies van zijn hand. Maar daar hebben we wel uw hulp bij nodig want hij doet het niet gratis. Daarom een vriendelijk verzoek: Doneer aan Hans van Willigenburg!
Moeten we ons koest houden, geduld hebben en onze zelfbeheersing wat oprekken ten einde goed te kunnen luisteren naar ‘wijze mensen’, gesteld dat die bestaan? Gisteren bij Buitenhof zat tenminste één gast die aanspraak leek te maken op bovengemiddelde wijsheid. Ik heb het over voormalig wetenschapper, ex-rechter, gewezen hoogleraar, ooit Nationale Ombudsman, thans lid van de Europese Rekenkamer Alex Brenninkmeijer (1951). Deze ogenschijnlijk door en door wijze man mocht komen vertellen over zijn nieuwe boek dat binnenkort van de persen rolt en handelt over, houd je vast, ‘moreel leiderschap’. Je begrijpt… ik ging er eens goed voor zitten. Hongerig naar wijsheid. Vanuit zijn brede beroepspraktijk had meneer Brenninkmeijer vastgesteld dat ‘moreel leiderschap’ (het gebrek daar aan, om precies te zijn) min of meer het grootste manco was van onze westerse samenleving. Vandaar zijn boek…
Nu had ik hem, met mijn schaarse wijsheid, kunnen vertellen dat boeken schrijven hoogstens zeer indirect helpt tegen dergelijke manco’s, maar ik hield me koest. Ik ging toch goed luisteren? Honderd procent luisteren? Welaan! Ik luisterde. Niet dat ik mijn stopwatch had ingedrukt, maar na ongeveer drie minuten interview, schat ik, had de heer Brenninkmeijer al ‘een lijn van populisme’ geconstateerd, en onder ‘die lijn’ zonder te knipperen met de ogen, en zowat in één adem, figuren als Adolf Hitler en Donald Trump bijeen geveegd, en noemde hij tevens Viktor Orban, Polen en de Italiaanse publieke opinie als verontrustende haarden van immoraliteit en desinformatie. Hij zei letterlijk dat de Italianen ‘er gigantisch naast zaten’, sprekend over het openbare debat aldaar. Even dacht ik (sorry, dat ik mijn denken niet stil kon zetten) dat de immigranten die Italianen in hun binnensteden zagen volgens Brenninkmeijer hologrammen waren en dat hij rechtstreeks af koerste op een ivoren toren annex Waarheidscommissie in Straatsburg of Brussel, waar al die dwaallichten door heel Europa dan wettelijk gedoofd konden worden. Maar eenmaal door de interviewer geconfronteerd met de onvrede op straat (gele hesjes!) verkoos de ex-Ombudsman de wollige formulering dat de ‘democratie niet meer was afgestemd’ op de moderne maatschappij en verbouwing behoefde, in mijn ogen een beschaafde vervanging van: ‘er moet een slimmere manier komen om dat tuig monddood te maken.’
Het eerste deel van het gesprek met de wijze Brenninkmeijer leverde al met al een keur aan voorspelbare beschuldigingen richting het veronderstelde populisme op. Het was nog net geen kladblaadje… Maar goed, televisie hè, alles moet snel. Dus vlakte ik de kans nog steeds niet uit wel degelijk te maken te hebben met een zeer wijs man, die onder druk van de camera’s wat korter door de bocht ging dan normaal. Het tweede deel van het gesprek was rustiger van aard, even geen beschuldigingen of alarmbellen, maar een vrij obligaat aandringen bij ons allemaal, en dan met name bij politici en bestuurders, ‘wat vaker in de spiegel te kijken’. Brenninkmeijer bleek een fervent gebruiker van YouTube en had naar eigen zeggen met afgrijzen gekeken naar het Kamerdebat waar de ‘rot op!’-verwensingen zich opstapelden. En naar de rol van Kamervoorzitter Arib daarin, een heldenrol in zijn ogen, die de dames en heren Kamerleden dringend verzocht hun toon te matigen. (Voorbeeldfunctie!) Kortom, meneer Brenninkmeijer snakte naar meer beschaving. Tja, wie niet? Had hij voor zo’n boodschap die lange route door de rechterlijke macht, de wetenschap en het openbaar bestuur afgelegd? Magertjes.
Het interessantste deel van het gesprek was het slotgedeelte, waar, toevallig of niet, nog maar weinig tijd voor ingeruimd kon worden. Het ging over de geslotenheid van het politieke systeem. Over de doofheid van onder meer minister Asscher en staatssecretaris Kleinsma, nota bene beiden PvdA, die niet ontvankelijk bleken voor Brenninkmeijer’s boodschap, destijds als Ombudsman, dat ‘de mensen aan de onderkant’ door allerlei buitenproportionele sancties ‘de prut in werden gedrukt’. En als klap op de vuurpijl gooide Brenninkmeijer er nog een klacht richting Frankfurt uit, richting de baas van de Europese Centrale Bank Mario Draghi, die op verzoeken van de Europese Rekenkamer om controle uit te oefenen telkens botweg ‘nee!’ antwoordde. Met deze twee klachten zat hij mijns inziens ineens veel dichter bij het vuur! Zou het zo kunnen zijn dat een gesloten netwerk van politici en bureaucraten liever geen pottenkijkers heeft omdat men een vermolmd systeem, dat hen gunstig gezind is maar verder niet meer te financieren, nog wat langer wil laten dóór ademen?
Wat mij betreft klonk Brenninkmeijer’s riedel over democratische kernwaarden als ‘eerlijkheid’, ‘oprechtheid’, ‘openheid’ en ‘waarheidsvinding’ nogal hol zolang de hoogste baas van ons financieel systeem, de heer Draghi dus, deze waarden aan zijn laars lapt en meneer Brenninkmeijer hem er, tegen zijn zin (dat wel), mee weg laat komen. Hoeveel redelijkheid, beschaving en geduld kun je van burgers verlangen als de baas van het geld in hun portemonnee zich dag in dag uit gedraagt als een schim met een blanco cheque op zak? En er uit naam van deze schim en zijn ondoordringbare logica een stortvloed van procedures en formulieren over ons, stervelingen, wordt uitgestort?
Beste meneer Brenninkmeijer, o wijs lid van de Europese Rekenkamer en verstandige ex-Ombudsman, ik zou zeggen: ga eerst eens in uw eigen gangen schoon schip maken. En scheidt daarna pas allerlei geluiden af over gebrek aan moreel leiderschap. Tegen de tijd dat apparatsjiks in Brussel en Straatsburg en hun collega’s in de diverse EU-lidstaten niet alleen lippendienst bewijzen aan de kernwaarden van de democratie, maar ze ook in de praktijk brengen, moet u eens opletten wat er gebeurt: dan omarmen wij, burgers, weer als vanouds onze brood en spelen. En kan die morele leider ons gestolen worden. De ‘oplossing’ voor het morele vacuüm in West Europa is geen nieuwe Nelson Mandela of burgers die zich als Mandela’s gaan gedragen, maar een einde aan de vrijbrief in hoge, glazen gebouwen voor ‘Europese democratie’ te spelen en ondertussen te parasiteren op een financieel systeem dat afstevent op een faillissement. Ofwel, dat gretig door iedereen gelabelde ‘populisme’ heeft wel degelijk een rationele basis.
Dank, meneer Brenninkmeijer, dat ik me bij Buitenhof aan uw wijsheid mocht laven. Ik heb zo goed mogelijk naar u geluisterd. Delen van uw betoog onderschrijf ik, maar uw kernboodschap zend ik retour: haal de kam door de regeringscentra in Europa en ruim vooral ook die kamers in Brussel en Straatsburg op! Te beginnen bij de onnodige vliegbewegingen tussen die twee steden…
