Hans van Willigenburg schreef deze zomer de recensies over Zomergasten. Dat smaakt naar meer, vindt ons van TPO. Daarom vanaf nu geregeld TV-recensies van zijn hand. Maar daar hebben we wel uw hulp bij nodig want hij doet het niet gratis. Daarom een vriendelijk verzoek: Doneer aan Hans van Willigenburg!
Televisie is het meest onnatuurlijke medium dat je kunt bedenken. Onder druk van de studiolampen probeert iedereen een versie van zichzelf te laten zien, die een aantal ‘levels’ hoger ligt dan de man of vrouw, de jongen of het meisje waar ze zo nu en dan met afschuw of lichte tegenzin naar kijken als ze zichzelf via een spiegel zien weerkaatst. De persoon op tv moet perfect zijn. Scherp. Aardig. Innemend. Humorvol. En als je het spelletje goed beheerst, laat je het publiek geloven dat die opgedirkte versie van jezelf volledig samenvalt met wie je in het dagelijks leven daadwerkelijk bent. Eenmaal in die benijdenswaardige contreien bivakkerend, ding je mee naar de absolute hoofdprijs van het digitale universum, ‘authentiek te zijn’. Niet alleen de mensen op tv dienen vanwege het bovenstaande met gepaste afstand bekeken te worden, ook aan formats, de van een tekentafel ontworpen schema’s, spanningsbogen en verhaallijnen volgens welke een tv-programma moet verlopen (bij emo-tv, bijvoorbeeld, is ‘de traan’ het culminatiepunt), valt weinig natuurlijks te ontdekken. Dat in de reality-serie Moslims zoals wij tien Nederlandse moslims tien dagen in een huis te Roermond bij elkaar komen, omgeven door camera’s, is misschien wel het summum van kunstmatigheid. Zeker als deze moslims ook nog zorgvuldig geselecteerd blijken te zijn, niet alleen naar geslacht (vier mannen, vier vrouwen), maar ook naar geloofsrichting (van liberaal tot orthodox).
‘Moslims zoals wij’ ziet er, ben ik bang, vooral op papier geweldig uit. Uiteenlopende types die geheid met elkaar gaan bakkeleien over welhaast onvermijdbare onderwerpen (bidden, verplichte bedevaart), zich daarmee laten transformeren tot dankbaar voer voor de sociale media, met als schaamlap voor het platte verlangen naar shares, likes en clicks het zogenaamde streven ‘de enorme diversiteit binnen de moslimgemeenschap’ te laten zien. En voor wie nog mocht denken dat de makers een hogere ambitie najagen dan het in de schappen leggen van een te pruimen invuloefening, biedt de website van het programma uitkomst: ‘”Moslims Zoals Wij” is de Nederlandse versie van de BBC-serie Muslims Like Us uit 2016, die werd bekroond met een prestigieuze BAFTA Award. Nadien werd ook een Australische versie gemaakt.’
Oké, genoeg… Wat levert ‘Moslims zoals wij’ allemaal aan kijkgenot op? Acht deelnemers annex groepsleden is wat mij betreft nogal veel voor de snelheid van de montage en de geringe lengte van de afleveringen. Veel meer dan schematische indrukken krijg je niet van hen, waardoor echte betrokkenheid op een laag pitje blijft. Bovendien gedraagt iedereen zich min of meer naar het stereotype, dat hij of zij dient te vertegenwoordigen. De ‘vrijzinnige’ moslim Hazjir (‘moet ik toch zelf weten?) is precies zo zoekend, eigenwijs en obstinaat als het script verlangt. De moslim-lesbo Döne (‘waarom zou dat niet kunnen?’) precies zo open en hakend naar discussies en erkenning als haar controversiële identiteit doet vermoeden. Het enige karakter dat enigszins meerdimensionaal is, en daardoor tegenstrijdig, is Selma Omari, een Rotterdamse vlogger, die haar abonnees enerzijds op geraffineerde, westerse wijze naar binnen lokt met haar pronte borsten, maar zich anderzijds al snel ontpopt als een labiele, orthodoxe kenau, die huilend constateert dat er mede moslims bestaan die zich niet verplicht voelen om, zoals zij, vijf keer per dag op de knietjes tot Mekka te wenden (‘ik kan daar niet tegen!’ – snik).
In het volle besef dat ik vermoedelijk niet tot de kerndoelgroep van het programma behoor, maar daardoor ook weer niet a priori onzin uitkraam, vroeg ik me af bij het kijken naar ‘Moslims zoals wij’ hoe treurig het eigenlijk is dat een overheidsgefinancierde uitzendorganisatie als de NTR acht jonge mensen in een kooitje met camera’s stopt ten einde ons allen duidelijk te maken dat ook moslims heus ‘gewone mensen’ zijn. Wat zouden ze denken bij de NTR? Dat we te stom zijn om daar zelf op te komen? En dat het helpt wanneer ze Selma Omari in Rotterdam van straat plukken, om haar vervolgens tien dagen in Roermond tussen geloofsgenoten, voor het oog van de natie, aan ‘soul searching’ te laten doen?
‘Moslims zoals wij’ werpt niet zozeer een duister licht op jonge moslims en hun geestesleven, maar op de Nederlandse omroepwereld die kennelijk veronderstelt dat we tot op het bot kunstmatige realityshows als deze nodig hebben om de vrede in dit land te bewaren: rondhangende, babbelende en onderling van mening verschillende moslims als probaat condoom tegen islamofobie en moslimhaat. Wellicht de belangrijkste ‘prestatie’ die de NTR met dit programma levert, is moslims zo ver te krijgen hun religie vrijwillig te reduceren tot de knusse proporties van het ‘Big Brother’-huis. En principiële vraagstukken op z’n Hollands te bespreken, gezellig in een kring, alsof het de afwas, de vakantieplannen of de voetbalcompetitie betreft. In het geval ´Moslims zoals wij´ een poging is een eeuwenoude religie te vertalen naar oppervlakkige tv-wetten en een dito gevoel van harmonie te bevorderen, ben je welhaast genoodzaakt een voldoende te geven.
Het Westen mag dan schaamtevol hebben afgeleerd moslims te interesseren voor of te laten opkijken naar onze cultuur, we kunnen, bij wijze van wanhopig beschavingsoffensief, altijd nog een batterij camera´s op ze richten.
