Design Museum Den Bosch gaat een overzichtstentoonstelling maken van het design ofwel de toegepaste kunst van het Derde Rijk. De opening is pas medio september, maar directeur Timo de Rijk is al drukdoende met de voorbereidingen.
“Er zijn in de wereld weleens tentoonstellingen van beeldende kunst en van affiches uit het Derde Rijk geweest, maar een compleet overzicht van hoe design op alle fronten werd ingezet, zoals voor de propaganda, was er nog niet”, aldus De Rijk. Beeldende kunst en affiches komen er ook in Den Bosch, maar er is verder aandacht voor bijvoorbeeld de Volkswagen Kever en zelfs voor de interieurs “waarin een goede Duitser diende te leven”. Mogelijk komen er ook stukken uit de Rijkskanselarij in Berlijn, waar Hitler destijds kantoor hield.
De expo gaat niet alleen over een delicaat onderwerp, maar ligt volgens de museumdirecteur ook niet zo voor de hand: we zijn ook altijd geneigd om naar (toegepaste) kunst te kijken als iets wat goed is en verheft, zegt hij. “Dat verandert bij de nazi’s, die design inzetten voor hun perverse ideologie.”
Op zich hebben ze dat gewiekst aangepakt, want het sloeg enorm aan. “Het was pure verleiding. Je ziet affiches die een cola-reclame lijken: mooie jongens en meisjes op de voorgrond en een hakenkruis op de achtergrond.”
De nazi’s werkten al met doelgroepen: “Bij de militairen werd Hitler naar voren geschoven als militair, bij de boeren als landsman en bij vrouwen als een aantrekkelijk iemand, om wie iets erotisch hing.”
De Rijk reist herhaaldelijk naar Duitsland om te overleggen over bruiklenen en krijgt volop medewerking: “Een dergelijke tentoonstelling is daar nog niet goed mogelijk. Ze kunnen het ook nooit goed doen. Als ze te weinig laten zien, wordt er gezegd: jullie stoppen het weg. Laten ze te veel zien, dan is het: jullie verheerlijken het. Voor een museum in Nederland is het iets gemakkelijker.”
Ze zijn er volgens hem in Duitsland blij mee dat het nu hier wordt gedaan. “Ze willen geen partner worden en de expositie met ons organiseren. Wel willen ze uitdrukkelijk genoemd worden als bruikleengever of als verschaffer van inhoudelijke informatie.”
De museumdirecteur vindt het zijn plicht om te tonen wat design en kunst in ook slechte zin vermogen, al moet een museum het vreselijke verhaal erachter er wel grondig bij vertellen. Dat zal in Den Bosch zeker worden gedaan. “Je kunt maar beter proberen om de geschiedenis te begrijpen. En van het kijken naar een hakenkruis word je geen nazi, zei iemand.”
