Uit de Brexit-chaos zijn minstens drie lessen te leren. Allereerst is de meerderheidsregel an sich problematisch, nog daargelaten wat men van ‘democratieën’ vindt. Want het is en blijft twistzaaiend om via een kleine (eventueel de kleinst mogelijke) meerderheid wetten dwingend aan een grote minderheid op te leggen. Een dergelijke macht drukt dikwijls zwaarder ‘dan het despotisme van een enkeling over allen.’ Kijk naar de met wetten ingeklede situatie van de zwarten in de zuidelijke staten van het ‘democratische’ Amerika van voor 1954 (zelfs tot aan 1965). Of denk eens aan het feit dat het in een democratie de meerderheid een zorg zal zijn dat honderdduizenden werk- en defensieloos buiten de maatschappij staan, als er miljoenen wél werk hebben en naar hartelust kunnen consumeren.
Vandaar dat Thomas Paine, de enthousiaste voorvechter voor de onafhankelijkheid van de Engelse koloniën in Noord Amerika, fel tegenstander was van een formele democratie ‘die in de wil van de meerderheid het laatste woord der wijsheid ziet’. Het is alsof Paine intuïtief had voorzien welke ‘gevaren er zouden dreigen als men duldde dat een methode, wier geldigheid uitsluitend is gebaseerd op het feit dat vijf meer is dan vier, tot een wettig grondbeginsel zou worden verheven.’
Ook De Tocqueville’s oog nam het hier ter tafel gevoerde nadeel waar. Want volgens De Tocqueville zou onderhavige beslismethode niet strekken tot grootheid of geluk van de mens, maar tot een soort despotisme, namelijk het juk van de miljoenen om ons heen. Kortom, de democratische meerderheidsregel behelst het principe van exclusie, zulks terwijl de betekenis van een echte democratie nu juist inclusie is.
Even belangrijk als het tirannieke effect van de meerderheidsregel is de les van de geldigheid van The Politician’s Dilemma. Dit theorem leert ons dat de uitkomst van de strijd tussen het eigen belang van de politicus op korte termijn en het Algemeen Belang van de samenleving op lange termijn in alle gevallen vooraf bekend is. Want uiteindelijk zal de politicus altijd kiezen voor zijn eigen belang op korte termijn, dat wil zeggen: het veroveren of behouden van zijn zetel. Opdat dit hem zal lukken is het noodzakelijk de electorale regels, de regels van de partij, en alle overige regels die de toegang tot de overheidsambten structureren, goed te kennen en te manipuleren, inclusief de bijbehorende personen. Dus dat de verpletterende nederlaag van Theresia May niet gevolgd werd door een gedwongen aftreden, was en is niets meer dan een normaal kenmerk van de representatieve democratieën in het Westen.
De derde les, tenslotte, is dat wij inderdaad in façade-democratieën leven. Want hoewel de Britten volgens de regels van hun eigen ‘democratische orde’ reeds in 2016 besloten onafhankelijk te willen zijn van de EU, weet anno 2019 niemand wat er gaat gebeuren. Mogelijk blijft zelfs alles bij het oude. Kennelijk heeft het establishment een agenda en doen referenda er niet zo heel erg toe. Ze kunnen immers gewoon herhaald worden zodat het gewenste resultaat uit de stembus komt. Maar als alles bij het oude blijft moet de UK rekening houden met massaal verzet van de gele hesjes (of iets dergelijks). En dan hebben we het over het blokkeren van stembureaus, straten en grootscheepse demonstraties als uitingen van een afkeer van politiek überhaupt, kortom: over nog meer chaos.
