Tel Aviv werd donderdagavond opgeschrikt door twee raketten die waren afgevuurd vanuit Gaza. Voor het eerst sinds 2014 gingen de sirenes af en moesten mensen in Tel Aviv en omgeving bescherming zoeken in schuilkelders. De raketten richtten geen schade aan, maar de schrik was groot.
De beschieting kwam totaal onverwacht – er is immers geen groot conflict gaande tussen Israël en het Hamas-regime in de Gazastrook. Sterker nog, Hamas maakte dezelfde avond nog bekend dat de aanval niet door hen was uitgevoerd. De beweging wijst erop dat er tijdens de aanval een hoge Egyptische delegatie op bezoek was in Gaza – een onlogisch moment om een escalatie met Israël uit te lokken. Israëlische media speculeerden daarom dat de rivaliserende Palestijnse Islamitische Jihad (PIJ) verantwoordelijk was voor de beschieting, maar ook die beweging ontkende enige betrokkenheid.
De Israëlische luchtmacht voerde ’s nachts honderd bombardementen uit op doelen in de Gazastrook. De officiële uitleg van het Israëlische leger is nu dat een groepje lagere Hamas-militanten de aanval op zijn geweten zou hebben, zonder bevel van hogerhand. Een ongelukkige vergissing dus. Maar is dat echt zo?
Voor het CIDI interviewde ik kolonel (b.d.) Grisha Yakubovich, militair analist en expert op het gebied van het Israelisch-Palestijns conflict. Yakubovich heeft zijn twijfels bij de officiële verklaring van de raketaanval uit Gaza: “Het zou inderdaad een vergissing kunnen zijn. Maar ik vind dat moeilijk om te geloven. Misschien is het wel zo, misschien heb ik het mis. Maar gezien de gebeurtenissen in Gaza de afgelopen weken, lijkt het me logischer dat er iets anders aan de hand is.”
De voormalige kolonel van C.O.G.A.T. – Coordinator of Government Activities in the Territories – vermoedt dat de salafistische groepering Jaish al-Islam de raketten heeft afgevuurd. De salafisten zouden Hamas in verlegenheid willen brengen door een aanval uit te voeren, juist nu er een Egyptische delegatie in Gaza is. Het officiële verhaal – dat de aanval per ongeluk zou zijn uitgevoerd door laaggeplaatste Hamas-leden – is volgens Yakubovich bedoeld om verdere escalatie te voorkomen.
“Het is nog nooit voorgekomen dat alle gevestigde facties in Gaza – Hamas, de Islamitische Jihad – zo snel afstand namen van een aanval op Israel,” stelt de expert. “Niemand in Gaza heeft zin in weer een oorlog”. De reacties uit Gaza bevestigen deze opvatting. Het ministerie van Binnenlandse Zaken van Gaza – onderdeel van het Hamas-bewind – veroordeelde de raketbeschieting, en zegt actie te zullen ondernemen tegen de daders. Het is uniek dat Hamas publiekelijk afstand neemt van aanvallen op Israël.
Ook Israël wil escalatie vermijden, zegt Yakubovich. Hij wijst op de Israëlische vergeldingsbombardementen: “Er zijn honderd bombardementen uitgevoerd, maar er zijn geen doden gevallen en slechts zes of zeven gewonden. De Israëlische luchtmacht is goed in precisiebombardementen, maar niet zó goed. Het lijkt erop dat ze doelbewust zo min mogelijk hebben proberen te raken”.
Wat is er dan wél precies gebeurd in Gaza? Volgens de voormalige COGAT-kolonel heeft het echte verhaal alles te maken met Egypte. De betrekkingen tussen Hamas en Egypte bereikten een dieptepunt nadat de Egyptische president Morsi werd afgezet door het leger. Morsi, een Moslimbroeder, was een ideologische bondgenoot van Hamas. Zijn opvolger Sisi beschouwt de Moslimbroederschap (en Hamas) als een bedreiging voor zijn bewind. Maar de afgelopen maanden is er sprake van toenadering tussen Gaza en Egypte. Hooggeplaatste Egyptische functionarissen hebben meerdere ontmoetingen gehad met Hamas-bewindslieden. Beide kanten hebben belang bij toenadering, vertelt Yakubovich:
“Het grootste probleem van Egypte zijn de ISIS-jihadisten in de Sinaïwoestijn. Egypte wil dat Hamas deze terroristen geen veilige haven meer biedt. Ook wil Egypte dat Hamas zich verzoent met de Palestijnse Autoriteit op de Westoever. En Egypte is heel belangrijk voor Hamas, omdat de grens met Egypte een toegangspoort is voor Gaza naar de rest van de wereld. Egypte gebruikt die strategische positie om Hamas onder druk te zetten.”
Begin februari gebruikte Egypte dat strategische overwicht. Hamas-premier Haniya bezocht Caïro voor overleg met Egyptische functionarissen. Daarna zou hij met een Hamas-delegatie doorreizen naar Moskou. Maar Egypte stak daar op het laatste moment een stokje voor en stond Haniya niet toe om de vlucht naar Rusland te nemen.
“Haniya hoefde echter niet met lege handen terug naar Gaza,” legt Yakubovich uit. “Zo’n drie jaar geleden heeft Egypte vier commando’s van Hamas gearresteerd. Het gaat om elitesoldaten, de Navy Seals van Hamas, die al drie jaar in een Egyptische cel zitten. Egypte heeft hen vrijgelaten, in ruil daarvoor heeft Hamas twintig jihadisten in Gaza gearresteerd.”
De gearresteerde jihadisten waren actief voor ISIS in de Egyptische Sinaïwoestijn en zaten ondergedoken in Gaza. Maar inmiddels is het voor Hamas belangrijker om goede betrekkingen te onderhouden met Egypte: “Hamas heeft de salafistische groepen in Gaza keihard aangepakt. Ze hebben precies gedaan wat president Sisi hen vroeg”, vertelt Yakubovich.
Hoe heeft dit alles te maken met de recente raketbeschieting op Tel Aviv? Volgens Yakubovich wilde de salafistische groep Jaish al-Islam wraak nemen voor de recente Hamas-arrestaties van jihadisten in Gaza. Daarom heeft de groep Fajr 5-raketten afgevuurd op Tel Aviv, precies toen een Egyptische delegatie in Gaza was voor overleg met Hamas. Op die manier willen de salafisten duidelijk maken dat Hamas geen controle over hen heeft, en dat ze Hamas zo nodig actief zullen tegenwerken.
Waarom heeft het IDF dan verklaard dat de aanval een vergissing was? Volgens voormalig kolonel Yakubovich heeft niemand op dit moment belang bij een grote escalatie. “Om politieke redenen moest Israël hier wel op reageren – over minder dan een maand zijn de verkiezingen. Maar het feit dat er ondanks de honderd bombardementen slechts zeven gewonden zijn gevallen, duidt erop dat Israël geen conflict wil”.
Alle betrokken partijen – Hamas, Israël en Egypte – willen de rust in Gaza bewaren. Hamas lijkt te kiezen voor een pragmatische koers. De beweging vermijdt confrontaties met Israël om de betrekkingen met Egypte warm te houden. Egypte wil dat Hamas zich verzoent met de Palestijnse Autoriteit, zodat er stabiliteit is aan de grens en jihadisten geen onderdak meer hebben in Gaza. De beperkte vergeldingsaanval van Israël stemt het Israëlische publiek tevreden in aanloop naar de verkiezingen, terwijl echte escalatie wordt vermeden. Yakubovich stelt dat het voor alle partijen gunstig is om de aanval toe te schrijven aan een vergissing, zodat de interne spanningen in Gaza niet in de openbaarheid komen.
