Aan de gezichten van de politieke kopstukken was te zien dat er een vreemdeling aan tafel zat. Iemand die er niet bij hoorde, maar zich ongevraagd aan hen had opgedrongen. Met een nieuwe partij, een groot potentieel in de peilingen en uiteindelijk een historische verkiezingszege.
De overwinning van Forum voor Democratie is verre van historisch. Het was 17 jaar geleden van hetzelfde laken een pak.
Niet alle vergelijkingen tussen Baudet en Fortuyn gaan op – en laten we hopen dat dat zo blijft – maar wat overeenkomt is de voorwaarde voor hun succes. Zonder de electorale ruimte die aan hen geboden werd hadden beide heren mogelijk geen schijn van kans.
De tv-uitzending van 6 maart 2002 met presentator Paul Witteman, de tafel en de ‘vreemdeling’ is een document om nog eens terug te kijken. Na een lange verkiezingsdag zitten vertegenwoordigers van het Paarse kabinet tegenover de oppositie én Fortuyn.
Het is al na middernacht en er volgt tegen heug en meug een debat met de overwinnaar. Ad Melkert (PvdA) steekt zijn walging voor Fortuyn niet onder stoelen of banken: een debat met de winnaar ‘hoort er nou eenmaal bij’. Hans Dijkstal (VVD) stapt als eerste op: ‘Zullen we gaan, m’n auto wacht.’
Wat deze politici in hun mateloze arrogantie niet doorhadden was dat Fortuyn toen de man was die precies in de gaten had waarom zoveel burgers genoeg hadden van de Paarse politici.
Maar die hadden geen idee en begonnen over economisch herstel en gezonde overheidsfinanciën. “Het blijft onderbelicht dat we in een van de welvarendste landen van de wereld leven. En dat het de moeite waard is die welvaart vast te houden” wierp Dijkstal de Fortuyn-kiezers nog voor de voeten.
We horen de historicus Rutte de woorden van Dijkstal herhalen. Onder vrijwel identieke omstandigheden: “Kijk toch in wat een gaaf land we leven. Wel breekbaar, als een vaasje.”
Maar net als toen na acht jaar Paars wegen de zegeningen niet meer op tegen het ongemak, de onvrede en de onmacht die teveel kiezers ervaren. Een sentiment met z’n oorsprong in het negeren van lastige onderwerpen.
Criminaliteit, ongecontroleerde immigratie, de groei van de radicale islam en een overheid die het oordeel van burgers almaar lastiger vindt en derhalve het raadgevend referendum afschaft.
Hoe onuitstaanbaar en aanmatigend wil je zijn? De gevestigde partijen hebben de overwinning van Forum voor Democratie geheel aan zichzelf te danken.
De laatste dagen en de politieke schermutselingen rond de schietpartij in Utrecht waren meer van hetzelfde. Eerst het onderwerp taboe verklaren, om er daarna – met steun uit de dagelijkse talkshows – Baudet mee om de oren te slaan.
Na Michael Panhuis en de moord op Anne Faber, de moord van Bekir E. op de 16-jarige Humeyra en de driedubbele moord van Gökmen Tanis deze week wordt het wel eens tijd voor een stevig debat over de veiligheid van burgers en de wet- en regelgeving inzake de bewegingsvrijheid van dit soort psychopaten. Kiezers hebben er recht op te weten hoe politieke partijen daarover denken. Het liefst vóór de verkiezingen.
Maar nee, het debat wordt doorgeschoven naar sint-juttemis en de nadruk moest – ook na het hervatten van de campagne – liggen op ‘samen’. Rutte, Jetten, Klaver, Asscher, iedereen pleitte voor samen en riep dat we ‘ons niet uit elkaar mochten laten spelen’. Ik had nimmer de indruk dat de schietpartij in Utrecht daar ook maar de geringste aanzet toe gaf.
In de tv-uitzending met Paars, de oppositie en Fortuyn hengelt presentator Witteman naar samenwerking tussen Fortuyn en de rest. Maar Fortuyns hoofd staat helemaal niet naar coalitie’s smeden. Het is nog twee maanden tot de landelijke verkiezingen en ‘laten we eerst de kiezers maar ‘ns duidelijk maken wat de verschillen tussen ons zijn’, zegt Fortuyn. Het klinkt nog steeds verfrissend.
Fortuyns eigen verklaring voor zijn overwinning was het gebrek aan daadkracht bij de Paarse partijen. Verguld met het economisch herstel en de overheidsfinanciën en geen zin in de problemen waar kiezers daadkracht voor vragen.
Dit euvel bij Paars zien we, 17 jaar na Fortuyn, terug bij Rutte 3. De zege is nu voor Baudet.
Je zou zeggen: een gewaarschuwd mens telt voor twee. Maar de Spaans-Amerikaanse filosoof George Santayana zei het ooit nog net iets mooier: “Wie zich het verleden niet herinnert, is gedoemd het opnieuw te beleven.” En dat voor een historicus.
Deze column werd eerder gepubliceerd op RTLZ.nl
