Het was zo’n mooi verhaal. In IJsland sloeg de financiële crisis ongenadig hard toe maar uit deze ellendige situatie ontstond iets moois: burgers gingen de grondwet herschrijven. Daar heb je helemaal geen politici voor nodig want burgers kunnen het zelf. Dit verhaal is de afgelopen tien jaar talloze malen verteld door voorstanders van meer directe democratie. Het idee is steeds dat burgers zichzelf organiseren en dan tot grote prestaties komen. Enthousiasme alom. Maar zoals dat altijd gaat met jubelverhalen over directe democratie: het klopt niet.
Is de huidige grondwet van IJsland geschreven door burgers? Nee. Een groep burgers heeft in IJsland wel een nieuwe grondwet zitten schrijven maar die is er uiteindelijk nooit gekomen. Daar wordt echter nooit over getwitterd of geblogd. Dit feit kom je pas na veel zoekwerk tegen in een artikel waarin wordt uitgelegd dat IJsland uit de crisis kwam door de groei van het toerisme. Het grondwetje-schrijven was een heel inspirerend proces, horen we een mevrouw zeggen, maar nee, uiteindelijk is het mislukt. Maar het heeft wel ‘veel losgemaakt’.
Tot zover de grootste prestatie in het bestaan van de Piratenpartij, een internationaal netwerk van partijen uit allerlei landen, met globaal dezelfde agenda van digitale burgerrechten en directe democratie. De (mislukte) IJslandse grondwet is altijd het vlaggenschip geweest. Als het in IJsland kan, kan het hier ook, hoorde je de leden roepen. Dat werd dan weer ondersteund met wat andere succesjes: in Zweden haalde de Piratenpartij zetels in het Europees Parlement en in Amsterdam zat de partij vijf jaar in een bestuurscommissie, een soort groot uitgevallen wijkraad.
Daar houden de positieve verhalen wel op. In 2014 sprak ik Matthijs Pontier die Europarlementariër wilde worden. Hij begon burgerfora te bewieroken want daar komen hele slimme ideeën uit. Ook wilde hij meer transparantie. De irrelevantie kwam meteen bovendrijven. De Piratenpartij wilde zich bij de Europese fractie van de Groenen aansluiten. Daar zit ook GroenLinks in en die willen ook dit soort dingen. De grote vraag was dus: stem je op een invloedrijk Europarlementariër als Bas Eickhout of op Matthijs Pontier? Toegegeven: burgers nemen wijze beslissingen.
Maar de Piratenpartij dacht niet: met onze standpunten kun je ook bij GroenLinks terecht. In 2017 deed de partij mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Ik sprak lijsttrekker Ancilla van de Leest. Daar waren de GroenLinkse standpunten weer en een plichtmatige verwijzing naar IJsland. De partij was blij dat ze een BN’er als lijsttrekker hadden, al was Ancilla helemaal niet zo bekend en paste ze ook helemaal niet bij de club hackers die in een uitgewoonde loods congresseerde. Omdat men dacht dat Ancilla zetels zou binnenslepen waren er wel allerlei baantjesjagers op de partij afgekomen.
Toen Ancilla verloren had, stapte ze meteen op en meldde terloops dat ze wel lid zou blijven. Een impliciete erkenning dat ze geen enkele ambitie had de partij naar een hoger plan te tillen nu al het werk haar geen baantje had opgeleverd. In Amsterdam probeerde men het in 2018 nog eens bij de gemeenteraadsverkiezingen met Jelle de Graaf, die eigenlijk ook vond wat GroenLinks vindt. Hij ging helemaal naakt op posters staan maar haalde geen zetel binnen. Toen stapte hij over naar de club van Sylvana Simons, want die had eigenlijk ook dezelfde idealen en ten minste een zetel.
Maar zelfs na al deze mislukkingen wil de Piratenpartij nog steeds niet sterven. Deze week is er flinke ruzie ontstaan over de deelname aan de Europese verkiezingen. Die zijn in mei. De Piratenpartij wilde ondanks aantoonbaar gebrek aan succes weer meedoen. Toen kwam het bestuur op het laatste moment met een vaag plan om samen met een andere onbekende en dus kansloze partij mee te doen. Gedeelde smart is halve smart. De vijf personen tellende ledenraad wilde inmiddels helemaal niet meer deelnemen, het bestuur wel en nu heeft de ledenraad het bestuur maar ontslagen.
In een mail aan leden lezen we dat er ‘onvoldoende planning, tijd en organisatiegraad’ is. Er zijn te weinig vrijwilligers en ‘het aantal vrijwilligers kan toenemen tijdens de campagne, maar zij lopen waarschijnlijk weer weg bij een slecht resultaat’. Ook is het allemaal te laat gepland en men weet te weinig over de partij waarmee men wil samenwerken (!). Toch bestaan er kennelijk mensen die in de Piratenpartij blijven geloven. Een idee zou kunnen zijn om datgene te doen wat iedereen met enige realiteitszin zou doen: word lid van GroenLinks en zwijg de rest van je leven over IJsland.
