‘De kwestie met Otten’ is volgens Forum voor Democratie (FvD) opeens opgelost. Vorige week was er nog een groot probleem: de partij zat met een partijbestuurder die ‘een greep in de kas’ had gedaan, waardoor er ‘een vertrouwensbreuk’ was ontstaan en hij weg moest. Maar een paar dagen later is er niets meer aan de hand. Henk Otten mag gewoon Eerste Kamerlid worden en krijgt zo de kans ‘het vertrouwen te herstellen’. Otten wil dat nog ook. Hij noemt dat ‘gewoon’. Zijn naam is ondertussen gezuiverd: het was tóch geen greep in de kas. Einde verhaal?
Thierry Baudet wil alles achter zich laten. Hij lijkt vergeten dat je voor het beëindigen van conflicten twee partijen nodig hebt. Otten wil nu wel FvD-senator worden, maar we hebben hem nog niet horen zeggen dat hij de strijdbijl begraaft, dat hij Baudet niets verwijt en dat hij zich schikt in zijn nieuwe rol, namelijk die van FvD-senator die niets te zeggen heeft over hoe FvD als partij wordt bestierd. Baudet weet al met al helemaal niet of het conflict met Otten voorbij is. Heeft Otten zijn karaktermoord-tweet trouwens al herroepen?
Maar gaat het eigenlijk wel om het conflict met Otten? Belangrijker is de veenbrand die elk moment binnen FvD kan oplaaien. De financiële stupiditeit van Otten heeft de aandacht mooi afgeleid van de kern: Otten deed in NRC kritische, maar zinnige uitspraken. We weten dat verschillende FvD’ers hun wenkbrauwen fronsten toen het aanvankelijk leek alsof Otten vanwege zijn kritiek het veld moest ruimen. Dat zou immers betekenen dat de lijn-Baudet voortaan ook de lijn van FvD zou zijn. Dat zag niet iedereen zitten.
De afgelopen twee jaar was er regelmatig aandacht voor het ondemocratische karakter van FvD. De leden van FvD zijn in de praktijk donateurs die contributie betalen en klappen voor de partijtop, maar die diezelfde partijtop niet naar huis kunnen sturen en ook niet in staat zijn hun eigen bestuurders te benoemen. Als ze het oneens zijn met hoe FvD reilt en zeilt, kunnen ze alleen hun lidmaatschap opzeggen. Alleen als leden massaal weglopen, ontstaat er wellicht een prikkel voor het partijbestuur om een andere koers te gaan varen.
Otten refereerde er impliciet in NRC aan: FvD is een partij waarbij het bestuur uiteindelijk geen verantwoording hoeft af te leggen aan de leden. Baudet kan speeches houden over een ‘boreaal Europa’ of onderwijsmeldpunten starten zonder dat hij ooit iets aan zijn interne achterban hoeft uit te leggen. Misschien doet hij dat in de praktijk alsnog, maar hij hoeft het niet. De leden kunnen hem immers niet wegsturen. Baudet kan iedereen in de partij, in de woorden van Otten, ‘in de wind zetten’. Baudet is de partij, de rest zit met de gebakken peren.
Dat geldt met name voor de mensen die nu namens FvD verkozen zijn. Dat zijn er binnenkort een stuk of honderd. Iemand als Annabel Nanninga bijvoorbeeld, die zich in Amsterdam verzet tegen illegalenopvang door de gemeente, maar die je niet op geklets over ‘een boreaal Europa’ kunt betrappen. Of raadslid Kevin Kreuger, die allerlei moties indient over parkeren, maar zich verre houdt van de ‘Uil van Minerva’. Of Europees lijsttrekker Derk Jan Eppink in wiens speeches geen dog whistles te ontdekken zijn. Ze moeten in de praktijk toch allemaal klakkeloos achter Baudet aanlopen. Hem bijsturen kunnen ze eigenlijk niet.
Het wezenlijke probleem van FvD is door Otten helemaal duidelijk: Baudet heeft de macht om alles te roepen, maar zal nooit ter verantwoording worden geroepen. Een week geleden hadden sommigen – waaronder uw verslaggever – nog de indruk dat je intern wel kritiek mag hebben op Baudet. Inmiddels weten we hoe het met Otten afliep. Of zijn kritiek op Baudet daarbij de hoofdrol speelde is niet zeker, maar het heeft er alle schijn van. Elke managementconsultant kan vertellen welke uitwerking die onzekerheid op een organisatie heeft.
Onrust neem je weg met een open cultuur en leiding die luistert en feedback serieus neemt. Niet met partijbestuurders die niet weggestuurd kunnen worden, die critici bij de enkels afzagen en vervolgens beginnen te verkondigen dat er geen interne meningsverschillen zijn. Het enige wat die strategie oplevert is een angstcultuur waarin velen hun mond houden. Zo lijkt het alsof er geen spanningen zijn, maar we weten wel beter: extern verexcuseren FvD’ers zich al. De partijleiding riep zondag de Statenleden in Amersfoort bijeen. Off the record uiten meerdere FvD’ers hun zorgen al.
Je hoeft niet helderziend te zijn om te begrijpen dat deze veenbrand vroeg of laat oplaait.
Chris Aalberts onderzoekt dit jaar de ontwikkeling van FvD. Hij kijkt naar de ontwikkeling van de partijorganisatie, de prestaties van FvD in Amsterdam en de werkzaamheden in de provincie, de Senaat en Brussel. Maak deze serie mogelijk en doneer via Voor de Kunst.
